GÖKHAN KARAKAŞ- 12 bin yıl öncesine tarihlenen Göbeklitepe ile insanlık tarihinin seyrini değiştiren Türkiye’nin arkeolojik zenginlikleri, 2022 yılı boyunca süren bilimsel kazılarla bir sefer daha kanıtlandı. Milliyet’in klasik olarak sürdürdüğü arkeoloji keşif değerlendirmesine katılan değişik üniversitelerden 20 arkeoloji öğrencisinin hazırladığı listeyi, 400 arkeoloji meraklısı kıymetlendirdi. bu biçimdece 10 adaylık liste oluştu. İstanbul’daki Bathonea antik kentinde bulunan ve imparatorluk yazman ya da muhasebecisine ilişkin olduğu düşünülen, diviti kemikten, hokkası pişmiş topraktan yapılan yazı ekibi birinci sıraya yerleşti. Efes’teki Bizans mahallesi ile Kütahya’daki Tavşanlı Höyük’te bulunan Hitit Mührü ve Miken Kılıcı da birinci sıralarda yer aldı.
400 hafriyat yapıldı
1960’larda istanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halet Çambel ve Şikago Üniversitesi’nden Robert J. Braidwood tarafınca başlatılan “Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları” projesinde keşfedilen Göbeklitepe ile insanlık tarihinin seyrini değiştiren Türkiye’nin arkeolojik zenginlikleri 2022’de sürat kesmeden devam ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafınca verilen müsaadelerle 2022’de 400’den çok hafriyat yapıldı. Tarih boyunca onlarca medeniyete konut sahipliği, 3 imparatorluğa başşehirlik yapan Türkiye’de 2022 yılı keşiflerini genç arkeologlar Milliyet için kıymetlendirdi.
Eşine az rastlanır
Kocaeli, İstanbul, Hacettepe, Uludağ ve Ege üniversitelerindeki arkeoloji kısımlarında yüksek lisans ve lisans eğitimi alan 20 öğrenci evvel 20 arkeolojik keşfi içeren kendi listesini hazırladı. Keşiflerde, maddi kültüre ilişkin bilgilerde eşine az rastlanan durumlar olması dikkate alındı. Ayrıyeten bulunan eser ya da yerlerin bilimsel yeniliklerle bölgesel ilgileri dikkate alındı. Genç arkeologların belirlediği 20 keşfi içeren listeler, öğrenci ve ilgililerden oluşan 400 şahsa gönderilerek birinci 10 keşif belirlendi.
Uzmanlar anketi değerlendirdi
*Mimar Dr. Sinan Genim: “Anadolu, insanlık tarihini öğrenmek, insanın yeryüzündeki serüvenini anlamak açısından bir öteki coğrafyayla kıyaslanmayacak birikime sahiptir. 20 isimli bu listeyi değerlendirmem istendiğinde çok zorlandım. Yeni yerleşmeler, heykeller ve erken duvar fotoğraflarının bulunduğu bu listede bir şey ilgimi çekti. Bathonea kentinde bulunan yazı ekibi; pişmiş topraktan küçük bir hokka ve muhtemelen geyik kemiğinden yapılmış bir kalem. İncelemeler kararı kemik kalemde kırmızı ve siyah boya kullanıldığı anlaşılmış. Bir liman kenti olan Bathonea’da muhtemelen gelen ve giden ticari malların kaydının tutulduğu ve bunun için iki renkli mürekkep kullanıldığının anlaşılmasının arkeolojik açıdan büyük bir keşif olduğunu düşündüğüm için bu listenin öncülüğünün ona verilmesi gerektiğini düşünüyorum.”
*Prof. Dr. Rüstem Aslan: “Tavşanlı Höyük’te Hitit Mührü ve Miken Kılıcı – Kütahya: Bu buluntu uzun yıllardır tartışılan Hitit – Miken bağlantısını daha ayrıntılı manaya açısının büyük ehemmiyet taşıyor. Bilhassa İlyada Destanı’ndaki gerçek bir öz teorisini de güçlendiriyor. Anadolu Neolitik Devir keşifleri sürprizlerle dolu. Yerleşik hayata geçiş öncesi ve geçiş sürecindeki dinamikleri manaya, şu ana kadar elde edilen Neolitik Devir sonuçlarını sınama talihi verdiği için büyük ehemmiyet taşıyor.”
*Troya Müzesi Yöneticisi Rıdvan Gölcük: “Prof. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında yürütülen ‘İstanbul Tarih Öncesi Yüzey Araştırmaları’, Balkanlar üzerinden Anadolu’ya MÖ 1200’lerde başlayan en erken göçlerden birinin İstanbul Boğazı üzerinden gerçekleştiğinin maddi ispatlarını bilim dünyasına sunmuştu. 2022’de ise Bathonea, arkeolojik hafriyatlarda nadir rastlanan 1600 yıllık divit ve hokkadan oluşan yazı grubuyla beğenilen bir sürpriz yaptı. Efes’te Bizans mahallesinin keşfi ise katiyetle etkileyici bir sahne. Mükemmel korunmuş binlerce kap, tuzlanmış uskumru ile dolu amforalar, zeytin, badem, şeftali çekirdekleri, kömürleşmiş bezelye ve baklagillere ilişkin tohumlar, midye ve istiridye kalıntıları… Karşımızda tatsız biten bir ‘son akşam’ yemeği sahnesi adeta. Kütahya – Tavşanlı Höyük ise Anadolu arkeolojisinde değerli sorulara cevap verebilir. Hitit Mührü ve Miken Kılıcı heyecan verici. Hafriyat Lideri Doç. Dr. Erkan Fidan, “Tavşanlı Höyük’ün Anadolu tarihinde eksik bir halka olarak görülen Luvilere ilişkin bir kent olabileceğini düşünüyorum” diyor. Bu öngörü bile hakkında epey az şey bildiğimiz Luviler konusunda bizi meraklandırmaya yetiyor. Hafriyatta çıkan “baykuş yüzlü idoller”in Troya ile mümkün ilgisi ise bir öbür merak konusu.”
*Arkeolog Nezih Başgelen: “Diyarbakır Ambar barajı göl alanından etkilenecek vadideki üç höyükte, Prof. Dr. Tuba Ökse idaresinde yapılan titiz kurtarma hafriyatları epeyce değerli. Ambar Çayı’nın üst havzasının, MÖ 9000’den itibaren Göbeklitepe gibisi bir yerleşim bölgesi olduğunu gösteriyor. Gre Fılla IV’te MÖ 9300-7550 yılları içinde kullanılan oval yapılarda bulunan enteresan insan ve hayvan heykelleri dikili taşlar, havanlar, falluslar ile üst üste her katmanda yenilenmiş sıvı ve katı husus sunakları, bu yapıların ritüel etkinliklerinde o periyotta topluluk tarafınca ortaklaşa kullanıldığını göstermektedir. Bu kıymetli bulgular ve mimari yapı kalıntılar, bu yılkı hafriyat periyodunun akabinde Nevali Çori meselade olduğu üzere müzede sergilenmek üzere titizlikle yerinden alınıp taşınmıştır.”
Bathonea birinci sırada
Listenin birinci sırasında Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Kısmı tarafınca sürdürülen İstanbul’daki Bathonea antik kenti hafriyatları yer alıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesiyle Küçükçekmece Gölü’nün Avcılar kıyısında Prof. Dr. Şengül Aydıngün tarafınca sürdürülen kazılara bu yıl 9 ülkeden 45 bilim insanı katıldı. Çalışmalarda Bathonea limanına giren eser ve gemilerin kaydının tutulduğu divit-hokka ekibi 1600 yıl öncesine tarihlendi.
İkinci sırada ise İzmir Efes’te Avusturya Bilimler Akademisi Avusturya Arkeoloji Enstitüsü Müdürü ve Efes Antik Kenti Hafriyat Heyeti Lideri Sabine Ladstatter’in sürdürdüğü hafriyatlarda bulunan Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen dükkânlar ve mahallî mahalle yer aldı. Antik kentin kült yapılarındaki yamaç meskenler, 50 yıl evvel bulunan Efes’ten daha sonraki en kıymetli keşif kabul ediliyor. Kütahya’da, 8 bin yıllık geçmişe sahip olan Tavşanlı Höyük’te devam eden hafriyatlarda 3 bin 300 yıllık mühür ve Miken devri kılıç ise listenin üçüncü sırasına girdi.
4- Domuztepe Höyüğü’nde 7500 yıllık mühür – Kahramanmaraş
5- Garibintepe Urartu duvar fotoğrafları – Van
6- Prusias isim Hypium Antik Kenti Tiyatrosu’nda Apollon heykeli – Düzce
7- Apollon Tapınağı’nın keşfi – Apollonia isim Rhyndacum Antik Kenti – Bursa
8- Su altında Helenistik antik limanın keşfi – Kerpe/Kocaeli
9- Gre Fılla’da 10 bin yıllık yerleşim – Diyarbakır
10-Tripolis’te taş kesme atölyesinin ve sipariş yazıtının bulunması – Denizli
400 hafriyat yapıldı
1960’larda istanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halet Çambel ve Şikago Üniversitesi’nden Robert J. Braidwood tarafınca başlatılan “Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları” projesinde keşfedilen Göbeklitepe ile insanlık tarihinin seyrini değiştiren Türkiye’nin arkeolojik zenginlikleri 2022’de sürat kesmeden devam ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafınca verilen müsaadelerle 2022’de 400’den çok hafriyat yapıldı. Tarih boyunca onlarca medeniyete konut sahipliği, 3 imparatorluğa başşehirlik yapan Türkiye’de 2022 yılı keşiflerini genç arkeologlar Milliyet için kıymetlendirdi.
Eşine az rastlanır
Kocaeli, İstanbul, Hacettepe, Uludağ ve Ege üniversitelerindeki arkeoloji kısımlarında yüksek lisans ve lisans eğitimi alan 20 öğrenci evvel 20 arkeolojik keşfi içeren kendi listesini hazırladı. Keşiflerde, maddi kültüre ilişkin bilgilerde eşine az rastlanan durumlar olması dikkate alındı. Ayrıyeten bulunan eser ya da yerlerin bilimsel yeniliklerle bölgesel ilgileri dikkate alındı. Genç arkeologların belirlediği 20 keşfi içeren listeler, öğrenci ve ilgililerden oluşan 400 şahsa gönderilerek birinci 10 keşif belirlendi.
Uzmanlar anketi değerlendirdi
*Mimar Dr. Sinan Genim: “Anadolu, insanlık tarihini öğrenmek, insanın yeryüzündeki serüvenini anlamak açısından bir öteki coğrafyayla kıyaslanmayacak birikime sahiptir. 20 isimli bu listeyi değerlendirmem istendiğinde çok zorlandım. Yeni yerleşmeler, heykeller ve erken duvar fotoğraflarının bulunduğu bu listede bir şey ilgimi çekti. Bathonea kentinde bulunan yazı ekibi; pişmiş topraktan küçük bir hokka ve muhtemelen geyik kemiğinden yapılmış bir kalem. İncelemeler kararı kemik kalemde kırmızı ve siyah boya kullanıldığı anlaşılmış. Bir liman kenti olan Bathonea’da muhtemelen gelen ve giden ticari malların kaydının tutulduğu ve bunun için iki renkli mürekkep kullanıldığının anlaşılmasının arkeolojik açıdan büyük bir keşif olduğunu düşündüğüm için bu listenin öncülüğünün ona verilmesi gerektiğini düşünüyorum.”
*Prof. Dr. Rüstem Aslan: “Tavşanlı Höyük’te Hitit Mührü ve Miken Kılıcı – Kütahya: Bu buluntu uzun yıllardır tartışılan Hitit – Miken bağlantısını daha ayrıntılı manaya açısının büyük ehemmiyet taşıyor. Bilhassa İlyada Destanı’ndaki gerçek bir öz teorisini de güçlendiriyor. Anadolu Neolitik Devir keşifleri sürprizlerle dolu. Yerleşik hayata geçiş öncesi ve geçiş sürecindeki dinamikleri manaya, şu ana kadar elde edilen Neolitik Devir sonuçlarını sınama talihi verdiği için büyük ehemmiyet taşıyor.”
*Troya Müzesi Yöneticisi Rıdvan Gölcük: “Prof. Dr. Şengül Aydıngün başkanlığında yürütülen ‘İstanbul Tarih Öncesi Yüzey Araştırmaları’, Balkanlar üzerinden Anadolu’ya MÖ 1200’lerde başlayan en erken göçlerden birinin İstanbul Boğazı üzerinden gerçekleştiğinin maddi ispatlarını bilim dünyasına sunmuştu. 2022’de ise Bathonea, arkeolojik hafriyatlarda nadir rastlanan 1600 yıllık divit ve hokkadan oluşan yazı grubuyla beğenilen bir sürpriz yaptı. Efes’te Bizans mahallesinin keşfi ise katiyetle etkileyici bir sahne. Mükemmel korunmuş binlerce kap, tuzlanmış uskumru ile dolu amforalar, zeytin, badem, şeftali çekirdekleri, kömürleşmiş bezelye ve baklagillere ilişkin tohumlar, midye ve istiridye kalıntıları… Karşımızda tatsız biten bir ‘son akşam’ yemeği sahnesi adeta. Kütahya – Tavşanlı Höyük ise Anadolu arkeolojisinde değerli sorulara cevap verebilir. Hitit Mührü ve Miken Kılıcı heyecan verici. Hafriyat Lideri Doç. Dr. Erkan Fidan, “Tavşanlı Höyük’ün Anadolu tarihinde eksik bir halka olarak görülen Luvilere ilişkin bir kent olabileceğini düşünüyorum” diyor. Bu öngörü bile hakkında epey az şey bildiğimiz Luviler konusunda bizi meraklandırmaya yetiyor. Hafriyatta çıkan “baykuş yüzlü idoller”in Troya ile mümkün ilgisi ise bir öbür merak konusu.”
*Arkeolog Nezih Başgelen: “Diyarbakır Ambar barajı göl alanından etkilenecek vadideki üç höyükte, Prof. Dr. Tuba Ökse idaresinde yapılan titiz kurtarma hafriyatları epeyce değerli. Ambar Çayı’nın üst havzasının, MÖ 9000’den itibaren Göbeklitepe gibisi bir yerleşim bölgesi olduğunu gösteriyor. Gre Fılla IV’te MÖ 9300-7550 yılları içinde kullanılan oval yapılarda bulunan enteresan insan ve hayvan heykelleri dikili taşlar, havanlar, falluslar ile üst üste her katmanda yenilenmiş sıvı ve katı husus sunakları, bu yapıların ritüel etkinliklerinde o periyotta topluluk tarafınca ortaklaşa kullanıldığını göstermektedir. Bu kıymetli bulgular ve mimari yapı kalıntılar, bu yılkı hafriyat periyodunun akabinde Nevali Çori meselade olduğu üzere müzede sergilenmek üzere titizlikle yerinden alınıp taşınmıştır.”
Bathonea birinci sırada
Listenin birinci sırasında Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Kısmı tarafınca sürdürülen İstanbul’daki Bathonea antik kenti hafriyatları yer alıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesiyle Küçükçekmece Gölü’nün Avcılar kıyısında Prof. Dr. Şengül Aydıngün tarafınca sürdürülen kazılara bu yıl 9 ülkeden 45 bilim insanı katıldı. Çalışmalarda Bathonea limanına giren eser ve gemilerin kaydının tutulduğu divit-hokka ekibi 1600 yıl öncesine tarihlendi.
İkinci sırada ise İzmir Efes’te Avusturya Bilimler Akademisi Avusturya Arkeoloji Enstitüsü Müdürü ve Efes Antik Kenti Hafriyat Heyeti Lideri Sabine Ladstatter’in sürdürdüğü hafriyatlarda bulunan Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen dükkânlar ve mahallî mahalle yer aldı. Antik kentin kült yapılarındaki yamaç meskenler, 50 yıl evvel bulunan Efes’ten daha sonraki en kıymetli keşif kabul ediliyor. Kütahya’da, 8 bin yıllık geçmişe sahip olan Tavşanlı Höyük’te devam eden hafriyatlarda 3 bin 300 yıllık mühür ve Miken devri kılıç ise listenin üçüncü sırasına girdi.
4- Domuztepe Höyüğü’nde 7500 yıllık mühür – Kahramanmaraş
5- Garibintepe Urartu duvar fotoğrafları – Van
6- Prusias isim Hypium Antik Kenti Tiyatrosu’nda Apollon heykeli – Düzce
7- Apollon Tapınağı’nın keşfi – Apollonia isim Rhyndacum Antik Kenti – Bursa
8- Su altında Helenistik antik limanın keşfi – Kerpe/Kocaeli
9- Gre Fılla’da 10 bin yıllık yerleşim – Diyarbakır
10-Tripolis’te taş kesme atölyesinin ve sipariş yazıtının bulunması – Denizli