- Katılım
- 30 May 2021
- Mesajlar
- 3,272
Türkiye’de 2021 yılsonu enflasyonu %36,1 ile varsayımların üzerinde gerçekleşerek, hem resmi Merkez Bankası maksatlarının epey üzerinde gerçekleşti, tıpkı vakitte 2002’den daha sonraki en yüksek düzeyleri yenden deneyimledi. Ne var ki, şu anda uygulanan iktisat siyasetlerinin enflasyona yanıt verecek nitelikte olmaması ve döviz kurları ile şimdiki kimi farklı fiyat faktörlerinin enflasyonu daha üst göndereceğini düşünüyoruz. Yeni yıl ile birlikte liranın daima zayıflamasından gelen geçiş etkisinin sürmesini öngörmekle bir arada, bununla birlikte başta yüksek minimum fiyat artışı, kamu hizmetlerindeki (başta elektrik, doğalgaz) yapılan artırımların yayılım tesiri üzere ögelerle yüksek enflasyonist baskı bekliyoruz. ötürüsıyla 19 yılın en yüksek enflasyonunda çabucak hemen zirveyi görmüş değiliz.
Aslında beklentilerin üzerinde dedik, lakin gerçekleşen enflasyon medyan beklentinin üzerindedir. Varsayım aralığındaki açıklık, aslında dönemsel %13,6 olan enflasyonun bir sürpriz olmadığını gösteriyor. Bilhassa Aralık ayındaki yüksek gerçekleşmede epey kuvvetli bir kur tesiri gözlemliyoruz. Başka fiyat oynaklıkları faktörleri de (arz eksikliği, küresel fiyat baskıları, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar etkisi) de tesirli olmakla birlikte, aslında kur dışı fiyat bileşenlerinin de fazlaca ağır biçimde kurdan dolaylı etkilendiğini düşünecek olursak, en kıymetli faktör olarak döviz kurlarındaki artış olgusunu öne çıkarıyoruz. bu biçimdece enflasyon devasa yükseklikte bir sayıya sıçramış oldu, ki mevcut dinamiklerin motamot devamı biçiminde enflasyon kırılımlarının eğilimi daha yüksek oranları önümüzdeki aylarda ortaya çıkaracaktır.
Enflasyonun alt kalemlerine bakacak olursak; ana harcama kümelerinin tamamında artış gözlenmektedir. Enflasyondaki artış geniş tabanlı ve birçok bileşeni kapsıyor. Besin değerli bir faktör olarak öne çıkıyor. Onun ötesinde, çekirdek enflasyon sayıları da bilhassa kurun tesirini daha net gördüğümüz bir tablo ortaya çıkarmaktadır Güç, işlenmemiş besin, alkollü içecekler, tütün ve altını hariç tutan B göstergesi, Kasım ayındaki %19,8’den %35’e yükseldi. Genel olarak yükseliş oranları hayli kuvvetli ve geçerli dinamikler üst katmanlı fiyat baskısının geçerli olmaya devam etmesine niye olacaktır. Manşet enflasyondan daha yüksek artış gösteren kalemler olarak ulaştırma %28,49, konut eşyası %16,54, besin ve alkolsüz içecekler %15,99, çeşitli mal ve hizmetler %13,71 ile öne çıkmaktadır. Besin ve güç üzere değişken kalemlerin hariç bırakıldığı daha dar kapsamlı C göstergesi de Aralık’ta %31,88 düzeyine çıkarak temel mal ve hizmetlerde de bilhassa kur kaynaklı maliyet baskısının yansımalarını içermektedir.
Enflasyondaki artış genele yayılan bir durumda. Merkez Bankası’nın orta vadeli amacı %5’in 6 kat, Ekim ayındaki Enflasyon Raporu varsayımı %18,4’ün ise 2 kat üstünde 2021 yılı kapanmış oldu. Merkez Bankası rastgele bir faiz artırımı ile karşılık vermediği için, Türkiye’nin gerçek faiz oranı da önümüzdeki aylarda standardın bir çok haricinde bir düzeyde, derin negatif bölgede kalmayı sürdürecektir. Gerçek faiz oranı (bir haftalık repo oranı eksi enflasyon) şu anda -22,1% düzeyinde ve öteki gelişmekte olan ülkelerden açık orta geride. Tüm dünyanın enflasyonla gayret ve sıkılaşan finansal şartlara ahenk basamağında faiz artırdığı bir noktada bir rastgele bir perspektif değişikliği olmadan bu durumun tabiatıyla olağana dönmesini beklemeyiz. Enflasyonun ilerleyen aylarda katmanlanması, lira cinsi tasarruf tutmayı epey zorlaştıran negatif gerçek getirilerin daha da derinleşmesine niye olabilir.
Türkiye ve emsal gelişmekte olan ülkelerin gerçek faiz oranları… Kaynak: Bloomberg, TÜİK
Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, yeni iktisat perspektifinde faiz oranlarının düşük tutulmasıyla endüstride büyüme odaklı bir model benimsemek istemekte ve yüksek faizle iktisada akan kısa vadeli nakit tesirini ülkü görmemektedir. Bu kapsamda, yüksek borçlanma maliyetlerini firmalar açısından yatırım ve istihdam eğilimlerini sınırlayıcı, faiz maliyetlerinin fiyatlara yansıması üzerinden enflasyonist ve genel ekonomik büyüme için de daraltıcı olarak nitelendirmektedir. Bu niçinle; bizim gelecek aylarda gerek yeni iktisat perspektifi, gerekse de Merkez Bankası’nın yeni yönlendirmesi çerçevesinde rastgele bir siyaset sıkılaşması beklentimiz bulunmamaktadır. Buna karşılık, fiyatlardaki geçişkenliğin katsayısının giderek artmasıyla birlikte oluşan önemli istikrarsızlık, zorlayıcı etkenlerin de çoğalmasına niye olmaktadır.
Son birkaç aydaki yüksek fiyat artışları, aslında maliyet faktörlerini de güncellemektedir. Son artışlarla birlikte, ÜFE %79,9 düzeyine yükseldi ve TÜFE ile ortadaki marjı 2 katın üzerinde tuttu. Bu durum, bilhassa kurun 12-13 düzeylerine yükseldiği periyotlardaki geçmemiş geçişkenliğin daha süratli biçimde fiyatlar tarafında emilmesine ve yansıyacak yeni maliyet faktörlerine dikkat çekmektedir. Taban fiyatta %50’lik artış ve hizmet maliyetlerinde keskin yükseliş, fiyat baskılarını daha da artıracaktır. Bilhassa üretimde elektrik ve doğalgaz bileşenlerini kullanan sanayi şirketleri, bu maliyetleri meblağlarına yansıtacaklar ve genel bir yayılım tesirine sebep olacaklardır. Gerçek fiyatlardaki artışın da artan işletme maliyetleri üzerinden satılan mal ve hizmet fiyatlarına yansımasını goreceğiz. Bu, önümüzdeki 3 aylık süreçte dönemsel fiyat artışlarını yüksek bakılırsaceğimiz ve enflasyonun mevcut bantların daha üzerinde seyretmesine niye olunacağını göstermektedir. Enflasyon beklentilerinin de buna bağlı olarak bozulmaya devam etmesi ve evvelki iddialara göre 6-7 puanlık bir yükseliş göstermesini bekleriz.
Lira, Aralık ayının sonlarında Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan’ın Türk Lirası Teşvik Paketi’ni açıklamasından daha sonra değerli bir kıymet kaybını geri aldı. 25 Kasım – 20 Aralık içinde ise (TÜİK’in son fiyat toplama tarihi ve liranın bir daha bedel kazanmaya başladığı tarih arası) %26,9 oranında kıymet kaybetmişti. TÜİK, farklı kalemler için farklı frekanslarda (gıdada haftada bir, öteki eserlerde ayda iki ve tütün, altın ve akaryakıt için günlük) fiyat derlemesi yapmaktadır. ÜFE için ise sanayi kapsamında yer alan unsurların her ayın 5., 15. ve 25. günlerindeki meblağları derlenmektedir. Ham petrol ve doğal gaz ve elektrik, gaz üretim ve dağıtımı kesimleri için bir ay gecikmeli olarak yüklü ortalama fiyatlar derlenmektedir. Bu metodoloji bilgisini şunun için veriyoruz: Şimdiki olan birfazlaca fiyat ve maliyet değişimi resmi oranların içine tam olarak girmemiştir. Döviz kurunun 20 Aralık’tan daha sonraki gerilemesinin ise besin üzere kalemlerde kısmi indirim haricinde bir tesiri olmadığı üzere; yeni yıldaki doğalgaz ve elektrik artırımlarının direkt ve dolaylı tesirlerinin bu eğilimi aksine çevirdiğini ve Ocak 2022 TÜFE’sinde yılbaşındaki doğal fiyat artışlarının üzerine ekstra koyacağını kıymetlendiriyoruz.
Artık işin Merkez Bankası perspektifine bakacak olursak; son siyaset toplantısında da 100 baz puan biçiminde devam edilen indirimlerle birlikte Eylül ayından itibaren toplamda 500 baz puan kesinti yapıldı ve siyaset faizi %14’e kadar indirildi. Çok uzun bir süre enflasyonda geçicilik olgusuna bağlı kalınırken, global para siyaseti trendlerinde bu savın bir geçerliliğinin kalmadığı anlaşılmıştır. Gerçekten Fed başta olmak üzere, gelişmiş ülkelerin merkez bankalarında destekleyici mali duruşun azaltılmasına yönelik aksiyonlar başlamıştır. Bunun temel motivasyonu ise, enflasyonun tesirlerinden korunmaktır. Hatırlanacağı üzere; Merkez Bankası son faiz indirimi dilimini gerçekleştirdikten daha sonra “enflasyonda arzi faktörlerden kaynaklanan geçicilik ögesinin ve para siyaseti denetim alanı haricindeki etkenlerin ima ettiği alanın” tamamının değerlendirildiğini belirtmişti. 1Ç22 devrinde ise yeni faktörler çerçevesinde bir kıymetlendirme yapılacağı anlaşılmaktadır. Gerek Merkez Bankası’nın rehberliği, gerekse de Sn. Erdoğan ile Hazine ve Maliye Bakanı Sn. Nureddin Nebati’nin açıklamaları Türkiye’nin düşük borçlanma maliyetlerine yönelik yaklaşımıyla uyumlu siyasetler izleneceğini göstermektedir. Bu noktada, liranın istikrarına yönelik tedbirlerin de yardımcı araçlar, kur muhafazalı mevduat eseri ve enflasyona endeksli tahvil üzere finansal enstrümanlar ile kısa vadede sağlanmasına çalışılmakta, geniş vadede ise ihracat ve yatırım tabanlı bir ekonomik model inşa edilmesi amaçlanmaktadır. 20 Ocak toplantısında Merkez Bankası’nın enflasyona karşı bir faiz artışı karşılığı vermesini beklemiyoruz.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı
Aslında beklentilerin üzerinde dedik, lakin gerçekleşen enflasyon medyan beklentinin üzerindedir. Varsayım aralığındaki açıklık, aslında dönemsel %13,6 olan enflasyonun bir sürpriz olmadığını gösteriyor. Bilhassa Aralık ayındaki yüksek gerçekleşmede epey kuvvetli bir kur tesiri gözlemliyoruz. Başka fiyat oynaklıkları faktörleri de (arz eksikliği, küresel fiyat baskıları, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar etkisi) de tesirli olmakla birlikte, aslında kur dışı fiyat bileşenlerinin de fazlaca ağır biçimde kurdan dolaylı etkilendiğini düşünecek olursak, en kıymetli faktör olarak döviz kurlarındaki artış olgusunu öne çıkarıyoruz. bu biçimdece enflasyon devasa yükseklikte bir sayıya sıçramış oldu, ki mevcut dinamiklerin motamot devamı biçiminde enflasyon kırılımlarının eğilimi daha yüksek oranları önümüzdeki aylarda ortaya çıkaracaktır.
Enflasyonun alt kalemlerine bakacak olursak; ana harcama kümelerinin tamamında artış gözlenmektedir. Enflasyondaki artış geniş tabanlı ve birçok bileşeni kapsıyor. Besin değerli bir faktör olarak öne çıkıyor. Onun ötesinde, çekirdek enflasyon sayıları da bilhassa kurun tesirini daha net gördüğümüz bir tablo ortaya çıkarmaktadır Güç, işlenmemiş besin, alkollü içecekler, tütün ve altını hariç tutan B göstergesi, Kasım ayındaki %19,8’den %35’e yükseldi. Genel olarak yükseliş oranları hayli kuvvetli ve geçerli dinamikler üst katmanlı fiyat baskısının geçerli olmaya devam etmesine niye olacaktır. Manşet enflasyondan daha yüksek artış gösteren kalemler olarak ulaştırma %28,49, konut eşyası %16,54, besin ve alkolsüz içecekler %15,99, çeşitli mal ve hizmetler %13,71 ile öne çıkmaktadır. Besin ve güç üzere değişken kalemlerin hariç bırakıldığı daha dar kapsamlı C göstergesi de Aralık’ta %31,88 düzeyine çıkarak temel mal ve hizmetlerde de bilhassa kur kaynaklı maliyet baskısının yansımalarını içermektedir.
Enflasyondaki artış genele yayılan bir durumda. Merkez Bankası’nın orta vadeli amacı %5’in 6 kat, Ekim ayındaki Enflasyon Raporu varsayımı %18,4’ün ise 2 kat üstünde 2021 yılı kapanmış oldu. Merkez Bankası rastgele bir faiz artırımı ile karşılık vermediği için, Türkiye’nin gerçek faiz oranı da önümüzdeki aylarda standardın bir çok haricinde bir düzeyde, derin negatif bölgede kalmayı sürdürecektir. Gerçek faiz oranı (bir haftalık repo oranı eksi enflasyon) şu anda -22,1% düzeyinde ve öteki gelişmekte olan ülkelerden açık orta geride. Tüm dünyanın enflasyonla gayret ve sıkılaşan finansal şartlara ahenk basamağında faiz artırdığı bir noktada bir rastgele bir perspektif değişikliği olmadan bu durumun tabiatıyla olağana dönmesini beklemeyiz. Enflasyonun ilerleyen aylarda katmanlanması, lira cinsi tasarruf tutmayı epey zorlaştıran negatif gerçek getirilerin daha da derinleşmesine niye olabilir.
Türkiye ve emsal gelişmekte olan ülkelerin gerçek faiz oranları… Kaynak: Bloomberg, TÜİK
Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, yeni iktisat perspektifinde faiz oranlarının düşük tutulmasıyla endüstride büyüme odaklı bir model benimsemek istemekte ve yüksek faizle iktisada akan kısa vadeli nakit tesirini ülkü görmemektedir. Bu kapsamda, yüksek borçlanma maliyetlerini firmalar açısından yatırım ve istihdam eğilimlerini sınırlayıcı, faiz maliyetlerinin fiyatlara yansıması üzerinden enflasyonist ve genel ekonomik büyüme için de daraltıcı olarak nitelendirmektedir. Bu niçinle; bizim gelecek aylarda gerek yeni iktisat perspektifi, gerekse de Merkez Bankası’nın yeni yönlendirmesi çerçevesinde rastgele bir siyaset sıkılaşması beklentimiz bulunmamaktadır. Buna karşılık, fiyatlardaki geçişkenliğin katsayısının giderek artmasıyla birlikte oluşan önemli istikrarsızlık, zorlayıcı etkenlerin de çoğalmasına niye olmaktadır.
Son birkaç aydaki yüksek fiyat artışları, aslında maliyet faktörlerini de güncellemektedir. Son artışlarla birlikte, ÜFE %79,9 düzeyine yükseldi ve TÜFE ile ortadaki marjı 2 katın üzerinde tuttu. Bu durum, bilhassa kurun 12-13 düzeylerine yükseldiği periyotlardaki geçmemiş geçişkenliğin daha süratli biçimde fiyatlar tarafında emilmesine ve yansıyacak yeni maliyet faktörlerine dikkat çekmektedir. Taban fiyatta %50’lik artış ve hizmet maliyetlerinde keskin yükseliş, fiyat baskılarını daha da artıracaktır. Bilhassa üretimde elektrik ve doğalgaz bileşenlerini kullanan sanayi şirketleri, bu maliyetleri meblağlarına yansıtacaklar ve genel bir yayılım tesirine sebep olacaklardır. Gerçek fiyatlardaki artışın da artan işletme maliyetleri üzerinden satılan mal ve hizmet fiyatlarına yansımasını goreceğiz. Bu, önümüzdeki 3 aylık süreçte dönemsel fiyat artışlarını yüksek bakılırsaceğimiz ve enflasyonun mevcut bantların daha üzerinde seyretmesine niye olunacağını göstermektedir. Enflasyon beklentilerinin de buna bağlı olarak bozulmaya devam etmesi ve evvelki iddialara göre 6-7 puanlık bir yükseliş göstermesini bekleriz.
Lira, Aralık ayının sonlarında Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan’ın Türk Lirası Teşvik Paketi’ni açıklamasından daha sonra değerli bir kıymet kaybını geri aldı. 25 Kasım – 20 Aralık içinde ise (TÜİK’in son fiyat toplama tarihi ve liranın bir daha bedel kazanmaya başladığı tarih arası) %26,9 oranında kıymet kaybetmişti. TÜİK, farklı kalemler için farklı frekanslarda (gıdada haftada bir, öteki eserlerde ayda iki ve tütün, altın ve akaryakıt için günlük) fiyat derlemesi yapmaktadır. ÜFE için ise sanayi kapsamında yer alan unsurların her ayın 5., 15. ve 25. günlerindeki meblağları derlenmektedir. Ham petrol ve doğal gaz ve elektrik, gaz üretim ve dağıtımı kesimleri için bir ay gecikmeli olarak yüklü ortalama fiyatlar derlenmektedir. Bu metodoloji bilgisini şunun için veriyoruz: Şimdiki olan birfazlaca fiyat ve maliyet değişimi resmi oranların içine tam olarak girmemiştir. Döviz kurunun 20 Aralık’tan daha sonraki gerilemesinin ise besin üzere kalemlerde kısmi indirim haricinde bir tesiri olmadığı üzere; yeni yıldaki doğalgaz ve elektrik artırımlarının direkt ve dolaylı tesirlerinin bu eğilimi aksine çevirdiğini ve Ocak 2022 TÜFE’sinde yılbaşındaki doğal fiyat artışlarının üzerine ekstra koyacağını kıymetlendiriyoruz.
Artık işin Merkez Bankası perspektifine bakacak olursak; son siyaset toplantısında da 100 baz puan biçiminde devam edilen indirimlerle birlikte Eylül ayından itibaren toplamda 500 baz puan kesinti yapıldı ve siyaset faizi %14’e kadar indirildi. Çok uzun bir süre enflasyonda geçicilik olgusuna bağlı kalınırken, global para siyaseti trendlerinde bu savın bir geçerliliğinin kalmadığı anlaşılmıştır. Gerçekten Fed başta olmak üzere, gelişmiş ülkelerin merkez bankalarında destekleyici mali duruşun azaltılmasına yönelik aksiyonlar başlamıştır. Bunun temel motivasyonu ise, enflasyonun tesirlerinden korunmaktır. Hatırlanacağı üzere; Merkez Bankası son faiz indirimi dilimini gerçekleştirdikten daha sonra “enflasyonda arzi faktörlerden kaynaklanan geçicilik ögesinin ve para siyaseti denetim alanı haricindeki etkenlerin ima ettiği alanın” tamamının değerlendirildiğini belirtmişti. 1Ç22 devrinde ise yeni faktörler çerçevesinde bir kıymetlendirme yapılacağı anlaşılmaktadır. Gerek Merkez Bankası’nın rehberliği, gerekse de Sn. Erdoğan ile Hazine ve Maliye Bakanı Sn. Nureddin Nebati’nin açıklamaları Türkiye’nin düşük borçlanma maliyetlerine yönelik yaklaşımıyla uyumlu siyasetler izleneceğini göstermektedir. Bu noktada, liranın istikrarına yönelik tedbirlerin de yardımcı araçlar, kur muhafazalı mevduat eseri ve enflasyona endeksli tahvil üzere finansal enstrümanlar ile kısa vadede sağlanmasına çalışılmakta, geniş vadede ise ihracat ve yatırım tabanlı bir ekonomik model inşa edilmesi amaçlanmaktadır. 20 Ocak toplantısında Merkez Bankası’nın enflasyona karşı bir faiz artışı karşılığı vermesini beklemiyoruz.
Kaynak Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı