Ayşegül Kahvecioğlu – AK Parti ve MHP’nin hazırladığı Seçim ve Siyasi Partiler Yasası değişikliği, geçtiğimiz mart ayında Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilmişti. Seçim barajını yüzde 7’ye düşüren düzenleme ile vilayet ve ilçe seçim şurası liderlerinin en kıdemli yargıçlar yerine birinci sınıfa ayrılmış yahut birinci sınıfa ayrılma niteliği taşıyan yargıçlar içinden kura ile belirlenmesi kuralı getirilmişti. Düzenleme, muhalefet partileri tarafınca “AK Parti’nin seçimlere giderken kendi seçim yargıçlarını belirlemek istediği” savıyla eleştirilmişti. CHP, bu düzenlemenin iptali için AYM’ye başvurmuştu.
Kritik karar
AYM, vilayet seçim konseyi lider ve üyelerinin ‘en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş yargıçlar içinden kura ile’ seçilmesinde Anayasa’ya karşıtlık bulunmadığına hükmetti. Kararda, “Mevcut seçim konseylerinde yer alan yargıçlar her ne kadar iki yıl mühletle misyon yapmak üzere belirlenmiş olsa da bilhassa diğer yere atanmaları sebebiyle belirtilen süredilk evvel buradaki misyonları bitmiş olduğinde onlardan boşalan yerlerin kanunun bir daha birebir kararları uyarınca makul niteliklere sahip olan yargıçlar içinden isim çekme suretiyle tamamlanması gerekecektir. ötürüsıyla seçim şuraları yargıçlarının belirlenmesinde getirilen yeni sistemin eski sisteme nazaran oluşturulmuş ve iki yıllık müddetini çabucak hemen tamamlamamış mevcut seçim konseyleri bakımından da her an uygulanma kabiliyetinin bulunduğu görülmektedir. Bu bağlamda kanun koyucunun birebir devirde seçim konseylerinde yer alacak tüm yargıçların tıpkı yol ve temellere bakılırsa belirlenmiş olmasını tercih ettiği bunun kamu faydası maksadıyla bağdaşmadığı söylenemez. Bu prestijle kuralın kamu faydası haricinde özel çıkarlar gözetilerek yahut muhakkak bireyler lehine yahut aleyhine düzenlendiği kararına ulaşılmaz” denildi.
Mahkeme, “İl seçim şurası lider ve üyeleri ile ilçe seçim şurası liderlerinin, bu hususun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay ortasında belirlenmesi”ni içeren düzenlemenin iptali istemini de oy oldukçaluğuyla reddetti. Bu karara Lider Zühtü Arslan’ın da bulunduğu beş üye karşı oy kullandı. Arslan karşı oy metninde, yargı bağımsızlığı ve hakim teminatına vurgu yaparak, her idari düzenlemede yargıçların nazaranvlerine son verilememesi gerektiğini, epey kıymetli yapısal düzenleme durumunda son deva olarak bu yola başvurulabileceğini söz etti.
‘Dürüstlüğü zedelemez’
2023 seçimlerinde uygulanacak yeni maddedeki en çarpıcı değişikliklerden biri de “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum” sebebi öne sürülerek mevcut maddedeki, “başbakan ve bakanlara ilişkin” seçim yasakları hususundan “başbakan” ibaresinin çıkarılması olmuştu. AYM, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı seçim yasaklarından muaf tutacağı nedeni öne sürülerek muhalefetin tenkitlerine niye olan düzenlemeyi de Anayasa’ya uygun buldu. Münasebette, “Madde metninden ‘başbakan’ ibarelerinin çıkarılması yerine cumhurbaşkanı ibaresinin eklenmemesinin kanun koyucunun şuurlu bir tercihi olduğu, bu bağlamda cumhurbaşkanının seçim propagandası bakımından tabi olduğu kararların 298 sayılı Kanun’a atıf yoluyla kendi seçim kanununda ayrıyeten düzenlendiği ve bu suretle cumhurbaşkanının da anılan Kanun’un 65. maddesindeki düzenlemelerin kapsamına dâhil edildiği görülmektedir. Bu prestijle kuralların seçimlerin dürüstlüğü prensibini zedeleyen bir tarafı bulunmamaktadır” denildi.
Kritik karar
AYM, vilayet seçim konseyi lider ve üyelerinin ‘en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş yargıçlar içinden kura ile’ seçilmesinde Anayasa’ya karşıtlık bulunmadığına hükmetti. Kararda, “Mevcut seçim konseylerinde yer alan yargıçlar her ne kadar iki yıl mühletle misyon yapmak üzere belirlenmiş olsa da bilhassa diğer yere atanmaları sebebiyle belirtilen süredilk evvel buradaki misyonları bitmiş olduğinde onlardan boşalan yerlerin kanunun bir daha birebir kararları uyarınca makul niteliklere sahip olan yargıçlar içinden isim çekme suretiyle tamamlanması gerekecektir. ötürüsıyla seçim şuraları yargıçlarının belirlenmesinde getirilen yeni sistemin eski sisteme nazaran oluşturulmuş ve iki yıllık müddetini çabucak hemen tamamlamamış mevcut seçim konseyleri bakımından da her an uygulanma kabiliyetinin bulunduğu görülmektedir. Bu bağlamda kanun koyucunun birebir devirde seçim konseylerinde yer alacak tüm yargıçların tıpkı yol ve temellere bakılırsa belirlenmiş olmasını tercih ettiği bunun kamu faydası maksadıyla bağdaşmadığı söylenemez. Bu prestijle kuralın kamu faydası haricinde özel çıkarlar gözetilerek yahut muhakkak bireyler lehine yahut aleyhine düzenlendiği kararına ulaşılmaz” denildi.
Mahkeme, “İl seçim şurası lider ve üyeleri ile ilçe seçim şurası liderlerinin, bu hususun yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay ortasında belirlenmesi”ni içeren düzenlemenin iptali istemini de oy oldukçaluğuyla reddetti. Bu karara Lider Zühtü Arslan’ın da bulunduğu beş üye karşı oy kullandı. Arslan karşı oy metninde, yargı bağımsızlığı ve hakim teminatına vurgu yaparak, her idari düzenlemede yargıçların nazaranvlerine son verilememesi gerektiğini, epey kıymetli yapısal düzenleme durumunda son deva olarak bu yola başvurulabileceğini söz etti.
‘Dürüstlüğü zedelemez’
2023 seçimlerinde uygulanacak yeni maddedeki en çarpıcı değişikliklerden biri de “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum” sebebi öne sürülerek mevcut maddedeki, “başbakan ve bakanlara ilişkin” seçim yasakları hususundan “başbakan” ibaresinin çıkarılması olmuştu. AYM, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı seçim yasaklarından muaf tutacağı nedeni öne sürülerek muhalefetin tenkitlerine niye olan düzenlemeyi de Anayasa’ya uygun buldu. Münasebette, “Madde metninden ‘başbakan’ ibarelerinin çıkarılması yerine cumhurbaşkanı ibaresinin eklenmemesinin kanun koyucunun şuurlu bir tercihi olduğu, bu bağlamda cumhurbaşkanının seçim propagandası bakımından tabi olduğu kararların 298 sayılı Kanun’a atıf yoluyla kendi seçim kanununda ayrıyeten düzenlendiği ve bu suretle cumhurbaşkanının da anılan Kanun’un 65. maddesindeki düzenlemelerin kapsamına dâhil edildiği görülmektedir. Bu prestijle kuralların seçimlerin dürüstlüğü prensibini zedeleyen bir tarafı bulunmamaktadır” denildi.