Ayşe Özdemir – Müzeciliğin tanınmış uzmanlarından Mine Küçük ile İstanbul Sultanahmet’teki Türk ve İslam Yapıtları Müzesi’nde buluştuk. Sorularımızı yanıtlayan Mine Küçük’ten bu kültür kurumlarının sırlarını öğrenmeye çalışırken, müzelerin sanıldığının bilakis geçmiş vaktin ortasında donup kalmış yerler olmadığı bilgisini edindik.
Dünyada kaç çeşit müze var?
Çok sayıda müze çeşidi bulunuyor ancak tam sayı vermek mümkün değil. Zira her şeyin müzesi olabilir, saç müzesi bile. Müzeyi rastgele bir bahis hakkında bilgi edindiğiniz fotoğraflı bir kitap üzere düşünebilirsiniz.
Müzelerin ortaya çıkmasında koleksiyonculuk tesirli oldu mu?
Koleksiyonculuğun müzelerin ortaya çıkmasında kıymetli bir yeri var. Koleksiyonculuğun kökeni antik çağa uzanıyor. Tapınaklarda sergilemek için biriktirilen kıymetli nesneler, Romalı kumandanların sefere gittikleri yerlerden getirdikleri nesneler ve sanat yapıtları, Avrupa’da gördüğümüz Nadire Kabineleri, daha sonrasında gitgide uzmanlaşan koleksiyonlar bize koleksiyonculuğun müzelerin tarihinde kıymetli yeri olduğunu gösteriyor.
Bizde nasıl gelişti?
Bizde müzecilik, 19. Yüzyıl’da Osmanlı aydınlarının tarih konusunda bilinçlenmesi, arkeolojiye ilgi duyması ve Avrupa müzelerini görmesiyle başladı. Tıpkı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda yapılan ıslahatlar, imparatorluk müzesinin açılması, Osman Hamdi Beyefendi ve birtakım devlet erkeklerinın çalışmaları Osmanlı devrinde müzeciliğin ilerlemesini sağladı.
Müzecilik dünyada koleksiyonculuktan itibaren nasıl bir çizgi izledi?
Sanat ve tarih koleksiyonlarının yanı sıra vakit içinde devreye çeşitli koleksiyonlarla kurulan üniversite müzeleri girdi. Aydınlanma çağıyla üniversite müzeleri ve müze çeşitleri arttı. Fransız İhtilali fazlaca kıymetli bir evre. örneğin kraliyet koleksiyonu halk için Louvre Müzesi’nde sergilendi. Toplum odaklı müze anlayışı başladıktan daha sonra bilhassa 2. Dünya Savaşı’ndan daha sonra aslına bakarsan müze sayısı da giderek arttı. Müze idareleri, biz bu yapıtları ziyaretçilere ne kadar anlatabiliyoruz diye düşünmeye geçince eğitim programları da artmaya başladı. Çocuklara, yetişkinlere yönelik eğitim programları, atölyeler ve konferanslarla müzenin koleksiyonu ziyaretçilere daha yeterli anlatılmaya çalışılıyor.
Günümüzde müzelerde hangi etkinlikler yapılıyor?
Çok fazla aktiflik gerçekleştiriliyor. Türkiye’de de 1980’de birinci özel müze olan Sadberk Hanım Müzesi kurulduktan daha sonra etkinlikler arttı. Rahmi Koç Müzesi’nin yıllar evvel hazırladığı okul müfredatına paralel hayli başarılı bir eğitim programı var. Örneğin ilkokulda kara taşıtları konusu işlenirken öğretmenler, öğrencilerini bu taşıtların bulunduğu Rahmi Koç Müzesi’ne getiriyor. Askeri müzelerde mehter grubu konser veriyor. Son senelerda müzelerde mümkün olduğu kadar beş duyu organına hitap eden etkinlikler yapılıyor. örneğin Oxford’da tabiat tarihi müzesinde doldurulmuş hayvanların sergilendiği kısmın önünde o hayvanların gerçek tüyünün yer aldığı, dokunulabilecek panolar var ve oraya dokunabiliyorsunuz. O denli müzeler var ki size kokuyu da hissettirebiliyor. Bir savaş müzesinde barut kokusu alabiliyor ya da bir savaşın yapıldığı ortamları hissetmeniz için girdiğiniz odalarda terleyebiliyor yahut üşüyebiliyorsunuz. özetlemek gerekirse mümkün olduğunca müzelerde anlatılmak istenen mevzu canlandırılmaya çalışılıyor. Zira müzeler artık birer tecrübe yerleri. Artık günümüzde müzede sergilenenlere yalnızca bakmak yetmiyor, farklı anlatımlar gerekiyor. Müzeler artık “Ben sergileme yaparım gelen gelir, gelmeyen gelmez” dememeli.
Ne demeliler?
Etkinlik yapmalılar, tecrübe için ortam yaratmalılar, çarpıcı tertipler yapmalılar. Müzeler, halkın yaşadığı bir yer haline getirilmeli, bir kültür merkezi üzere düşünülmeli, yaşayan yerler olmalı. Ziyaretçiler müzeyi gezmenin yanı sıra kafesinde, lokantasında, bahçesinde oturmalı. örneğin Sakıp Sabancı Müzesi’nin bahçesi hayli hoş, sadece bahçesi için gidenler var. Bilbao’da Guggenheim Müzesi’ne gittiğinizde bilet aldığınız vakit size bir bileklik veriyorlar. O bileklikle müzeye gün boyunca istediğiniz üzere girip çıkıyorsunuz. Yani müze sizi gün boyunca istediğiniz vakit ağırlıyor, belirli bir müddetde ziyaretinizi tamamlamanız için sıkmıyor. Bu da fazlaca büyük avantaj zira müze gezmek sıkıntı bir iştir. Müzeler beraberinde çeşitli kurumlarla iş birliği yapabilirler.
Nasıl bir işbirliği kelam konusu?
Müzeler hayli farklı kurumlarla; psikiyatristlerle bile işbirliği yapabilirler. Belçika’da psikiyatristler, reçeteye fiyatsız olarak müze ziyaretlerini yazabiliyorlar. Zira müzeler beşere uygun geliyor. Bu tıp örnekler çoğaltılabilir. Müzeler ayrıyeten İstanbul üzere kalabalık kentler için nefes alınacak yerlerdir.
Müzeler çağa ayak uydurdu diyebilir miyiz?
Teknolojiyi kullanmak açısından evet diyebiliriz. Dünyada müzeler imkânları elverdiğince teknolojiyi kullanıyorlar ya da tercihleri niçiniyle kullanmamayı seçebiliyorlar. Yalnızca dijital kurulan müzeler de var. Dijital müzeler de epey heyecan verici olabiliyor ancak bence hiç bir şey gerçek nesne ya da sanat yapıtıyla müsabakanın yerini tutamaz.
Mine Küçük’ün Türkiye’de en beğendiği müze, İstanbul Arkeoloji Müzesi.
‘Türkiye’de müzecilik epeyce ilerledi’
Türkiye müzecilik açısından nerede?
Türkiye’de müzecilikte hâlâ birtakım eksikler olsa da 20 yıl öncesine nazaran hayli kıymetli ve süratli ilerlemeler kaydedildi.
Sizce Türkiye’nin en hoş müzeleri hangileri?
Öncelikle İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin benim için epeyce farklı bir yeri var, zira orada öğrenciliğim sırasında staj yaptım. Oburu Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Orada da Türkiye’deki arkeolojinin kronolojisini bakılırsabiliriz. Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ni de beğeniyorum.
Dünyadaki en güzel müzeler hangileri?
British Museum’un yeri başka. Metropoliton ve Louvre da hayli güzel. Birden fazla toplama da olsa koleksiyonları epey varlıklı ve hoş, yeterli de bakılıyor. İskandinav ülkelerinin etnografya müzeleri de hayli başarılı. Çin de son senelerda müzecilikte büyük ilerleme kaydetti. Ayrıyeten Japonya’daki müzeleri mimari açıdan epey başarılı buluyorum.
‘Kaliteli vakit geçirme alanları’
Müzeler kesinlikle gidilmesi gereken yerler mi?
Kesinlikle. Zira evvela müzeler bilgi deposu. Sahiden hayli fazla bilgiyi görsel ile birlikte sunuyorlar. Aileler müze seyahatlerini toplumsal aktiflik olarak kıymetlendirebilir. Kaliteli vakit geçirmek için hayli hoş alanlar. Birtakım müzelerin restoranları epeyce düzgün. Müzeler hayatın bir modülü olmalı. Farklı yaşlarda müzeye gitmek farklı tecrübeler getirir. Kendi kentimizdeki müzelere daima gitmek lazım. Zira insan vakit ortasında yenileniyor.
Özgeçmiş
İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kısmı mezunu olan Mine Küçük, yüksek lisansını Minnesota Üniversitesi’nde arkeoloji ve müze bilimi alanında yaptı. Akabinde Minnesota Bilim Müzesi Antropoloji Bölümü’nde uzman olarak nazaranv yaptı. İstanbul’a döndüğünde Avrupa Birliği projelerinde içerik hazırlayıcı ve koordinatör olarak çalıştı. Üniversitelerde müze bilimi dersleri veren Mine Küçük, eğitim programları hazırlıyor, danışmanlık ve küratörlük yapıyor.
Dünyada kaç çeşit müze var?
Çok sayıda müze çeşidi bulunuyor ancak tam sayı vermek mümkün değil. Zira her şeyin müzesi olabilir, saç müzesi bile. Müzeyi rastgele bir bahis hakkında bilgi edindiğiniz fotoğraflı bir kitap üzere düşünebilirsiniz.
Müzelerin ortaya çıkmasında koleksiyonculuk tesirli oldu mu?
Koleksiyonculuğun müzelerin ortaya çıkmasında kıymetli bir yeri var. Koleksiyonculuğun kökeni antik çağa uzanıyor. Tapınaklarda sergilemek için biriktirilen kıymetli nesneler, Romalı kumandanların sefere gittikleri yerlerden getirdikleri nesneler ve sanat yapıtları, Avrupa’da gördüğümüz Nadire Kabineleri, daha sonrasında gitgide uzmanlaşan koleksiyonlar bize koleksiyonculuğun müzelerin tarihinde kıymetli yeri olduğunu gösteriyor.
Bizde nasıl gelişti?
Bizde müzecilik, 19. Yüzyıl’da Osmanlı aydınlarının tarih konusunda bilinçlenmesi, arkeolojiye ilgi duyması ve Avrupa müzelerini görmesiyle başladı. Tıpkı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda yapılan ıslahatlar, imparatorluk müzesinin açılması, Osman Hamdi Beyefendi ve birtakım devlet erkeklerinın çalışmaları Osmanlı devrinde müzeciliğin ilerlemesini sağladı.
Müzecilik dünyada koleksiyonculuktan itibaren nasıl bir çizgi izledi?
Sanat ve tarih koleksiyonlarının yanı sıra vakit içinde devreye çeşitli koleksiyonlarla kurulan üniversite müzeleri girdi. Aydınlanma çağıyla üniversite müzeleri ve müze çeşitleri arttı. Fransız İhtilali fazlaca kıymetli bir evre. örneğin kraliyet koleksiyonu halk için Louvre Müzesi’nde sergilendi. Toplum odaklı müze anlayışı başladıktan daha sonra bilhassa 2. Dünya Savaşı’ndan daha sonra aslına bakarsan müze sayısı da giderek arttı. Müze idareleri, biz bu yapıtları ziyaretçilere ne kadar anlatabiliyoruz diye düşünmeye geçince eğitim programları da artmaya başladı. Çocuklara, yetişkinlere yönelik eğitim programları, atölyeler ve konferanslarla müzenin koleksiyonu ziyaretçilere daha yeterli anlatılmaya çalışılıyor.
Günümüzde müzelerde hangi etkinlikler yapılıyor?
Çok fazla aktiflik gerçekleştiriliyor. Türkiye’de de 1980’de birinci özel müze olan Sadberk Hanım Müzesi kurulduktan daha sonra etkinlikler arttı. Rahmi Koç Müzesi’nin yıllar evvel hazırladığı okul müfredatına paralel hayli başarılı bir eğitim programı var. Örneğin ilkokulda kara taşıtları konusu işlenirken öğretmenler, öğrencilerini bu taşıtların bulunduğu Rahmi Koç Müzesi’ne getiriyor. Askeri müzelerde mehter grubu konser veriyor. Son senelerda müzelerde mümkün olduğu kadar beş duyu organına hitap eden etkinlikler yapılıyor. örneğin Oxford’da tabiat tarihi müzesinde doldurulmuş hayvanların sergilendiği kısmın önünde o hayvanların gerçek tüyünün yer aldığı, dokunulabilecek panolar var ve oraya dokunabiliyorsunuz. O denli müzeler var ki size kokuyu da hissettirebiliyor. Bir savaş müzesinde barut kokusu alabiliyor ya da bir savaşın yapıldığı ortamları hissetmeniz için girdiğiniz odalarda terleyebiliyor yahut üşüyebiliyorsunuz. özetlemek gerekirse mümkün olduğunca müzelerde anlatılmak istenen mevzu canlandırılmaya çalışılıyor. Zira müzeler artık birer tecrübe yerleri. Artık günümüzde müzede sergilenenlere yalnızca bakmak yetmiyor, farklı anlatımlar gerekiyor. Müzeler artık “Ben sergileme yaparım gelen gelir, gelmeyen gelmez” dememeli.
Ne demeliler?
Etkinlik yapmalılar, tecrübe için ortam yaratmalılar, çarpıcı tertipler yapmalılar. Müzeler, halkın yaşadığı bir yer haline getirilmeli, bir kültür merkezi üzere düşünülmeli, yaşayan yerler olmalı. Ziyaretçiler müzeyi gezmenin yanı sıra kafesinde, lokantasında, bahçesinde oturmalı. örneğin Sakıp Sabancı Müzesi’nin bahçesi hayli hoş, sadece bahçesi için gidenler var. Bilbao’da Guggenheim Müzesi’ne gittiğinizde bilet aldığınız vakit size bir bileklik veriyorlar. O bileklikle müzeye gün boyunca istediğiniz üzere girip çıkıyorsunuz. Yani müze sizi gün boyunca istediğiniz vakit ağırlıyor, belirli bir müddetde ziyaretinizi tamamlamanız için sıkmıyor. Bu da fazlaca büyük avantaj zira müze gezmek sıkıntı bir iştir. Müzeler beraberinde çeşitli kurumlarla iş birliği yapabilirler.
Nasıl bir işbirliği kelam konusu?
Müzeler hayli farklı kurumlarla; psikiyatristlerle bile işbirliği yapabilirler. Belçika’da psikiyatristler, reçeteye fiyatsız olarak müze ziyaretlerini yazabiliyorlar. Zira müzeler beşere uygun geliyor. Bu tıp örnekler çoğaltılabilir. Müzeler ayrıyeten İstanbul üzere kalabalık kentler için nefes alınacak yerlerdir.
Müzeler çağa ayak uydurdu diyebilir miyiz?
Teknolojiyi kullanmak açısından evet diyebiliriz. Dünyada müzeler imkânları elverdiğince teknolojiyi kullanıyorlar ya da tercihleri niçiniyle kullanmamayı seçebiliyorlar. Yalnızca dijital kurulan müzeler de var. Dijital müzeler de epey heyecan verici olabiliyor ancak bence hiç bir şey gerçek nesne ya da sanat yapıtıyla müsabakanın yerini tutamaz.
Mine Küçük’ün Türkiye’de en beğendiği müze, İstanbul Arkeoloji Müzesi.
‘Türkiye’de müzecilik epeyce ilerledi’
Türkiye müzecilik açısından nerede?
Türkiye’de müzecilikte hâlâ birtakım eksikler olsa da 20 yıl öncesine nazaran hayli kıymetli ve süratli ilerlemeler kaydedildi.
Sizce Türkiye’nin en hoş müzeleri hangileri?
Öncelikle İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin benim için epeyce farklı bir yeri var, zira orada öğrenciliğim sırasında staj yaptım. Oburu Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi. Orada da Türkiye’deki arkeolojinin kronolojisini bakılırsabiliriz. Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’ni de beğeniyorum.
Dünyadaki en güzel müzeler hangileri?
British Museum’un yeri başka. Metropoliton ve Louvre da hayli güzel. Birden fazla toplama da olsa koleksiyonları epey varlıklı ve hoş, yeterli de bakılıyor. İskandinav ülkelerinin etnografya müzeleri de hayli başarılı. Çin de son senelerda müzecilikte büyük ilerleme kaydetti. Ayrıyeten Japonya’daki müzeleri mimari açıdan epey başarılı buluyorum.
‘Kaliteli vakit geçirme alanları’
Müzeler kesinlikle gidilmesi gereken yerler mi?
Kesinlikle. Zira evvela müzeler bilgi deposu. Sahiden hayli fazla bilgiyi görsel ile birlikte sunuyorlar. Aileler müze seyahatlerini toplumsal aktiflik olarak kıymetlendirebilir. Kaliteli vakit geçirmek için hayli hoş alanlar. Birtakım müzelerin restoranları epeyce düzgün. Müzeler hayatın bir modülü olmalı. Farklı yaşlarda müzeye gitmek farklı tecrübeler getirir. Kendi kentimizdeki müzelere daima gitmek lazım. Zira insan vakit ortasında yenileniyor.
Özgeçmiş
İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kısmı mezunu olan Mine Küçük, yüksek lisansını Minnesota Üniversitesi’nde arkeoloji ve müze bilimi alanında yaptı. Akabinde Minnesota Bilim Müzesi Antropoloji Bölümü’nde uzman olarak nazaranv yaptı. İstanbul’a döndüğünde Avrupa Birliği projelerinde içerik hazırlayıcı ve koordinatör olarak çalıştı. Üniversitelerde müze bilimi dersleri veren Mine Küçük, eğitim programları hazırlıyor, danışmanlık ve küratörlük yapıyor.