Balıkesir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Soykan, Prof. Dr. İsa Cürebal ve Uzman Furkan İnan, Ardahan Üniversitesi’nden Doç. Dr. Serkan Kükrer, Dr. Öğretim Üyesi Dilek Aykır, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nden Araştırma bakılırsavlisi Dr. Şakir Fural, Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nden Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hilal Aydın’dan oluşan araştırma takımı, Erdek ve Bandırma körfezlerinde deniz tabanından aldığı toplam 69 sediment ve karot meselain, laboratuvar ortamındaki incelemesini tamamladı. Yapılan çalışmanın akabinde, araştırmanın sonuç bilgisi raporu paylaşıldı. Raporda; Erdek ve Bandırma körfezlerinin karşı karşıya olduğu tek tehlikenin müsilaj olmadığı, alınan örneklerde cıva, kadmiyum, bakır, çinko üzere toksik element zenginleşmelerine de rastlandığı kaydedildi.
‘KANALİZASYON VE SANAYİ ATIKLARI ALG ÇOĞALMASINA niye OLUYOR’
Müsilaj probleminin tahliline katkı sağlamak gayesiyle gerçekleştirilen çalışmada, müsilaja sebep olan mikroskobik alg çeşitlerinin çoğalma dinamiklerini deniz tabanındaki çökellerden takip edilerek yeni ve tarihi kayıtlar çıkaran takım, farklı sonuçlara ulaştı. Sonuç bilgisi raporunda yapılan çalışma ve incelemelerden elde edilen datalara göre, “Denizin tabanını kaplayan çamur (sediment) katmanının bilhassa üstten 10 santimetrelik kısmında müsilaja sebep olan cinslerin çok üremesini teşvik eden azot ve fosforun memleketler arası kriterlerin fazlaca üzerinde birikim yaptığı tespit edilmiştir. Bu birikime paralel olarak sedimentte çok alg üremelerinin göstergelerinden, klorofil ve biyojenik silika konsantrasyonunun da yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu durum, azot ve fosfor varlığı ile alg artışları içinde direkt bağlantıyı göstermektedir. Sedimentin 10 santimetreden daha derinde bulunan kısımlarında ise azot ve fosfor azalışı ile uyumlu düşük birincil üretim gözlenmiştir. Bu durum, kanalizasyon ve sanayi atıklarının Marmara Denizi’ne ağır biçimde deşarj edilmediği devirlerde günümüzdeki üzere rahatsız edici alg çoğalmalarının olmadığına işaret etmektedir” denildi.
Raporda, Coğrafik Bilgi Sistemleri (CBS) ile hazırlanan arazi kullanım haritaları ve arazi çalışmalarıyla yapılan kaynak değerlendirmesinde, Erdek Körfezi’nin etrafında başta tarım, sanayi ve yerleşme alanları olmak üzere antropojenik aktivitenin ağırlaştığının tespit edildiği de belirtilerek, “CBS bilgilerine dayalı mekansal tahlil ve epey değişkenli istatistik sonuçları, Erdek Körfezi’ndeki azot, fosfor ve potansiyel toksik element kaynağının körfez etrafı ve Gönen Çayı havzasında sürdürülen antropojenik faaliyetler olduğunu göstermiştir” sözlerine yer verildi.
Bandırma Körfezi’nde besleyici elementlerin kaynağının değiştiğinin vurgulandığı araştırma raporunda, “CBS ile yapılan mekansal tahliller Bandırma Limanı’nın iç kısmı ve kıyı sınırında bulunan sanayi tesisleri açıklarının kıymetli azot fosfor ve potansiyel toksik element birikim noktaları olduğunu göstermektedir” denildi.
‘HER İKİ KÖRFEZ İÇİN DE TEK SORUN MÜSİLAJ DEĞİL’
Yapılan çalışmada her iki körfez için de tek etraf meselesinin müsilaj olmadığı, bölgede değerli seviyelerde cıva, kadmiyum, bakır, çinko üzere toksik element zenginleşmelerinin de meydana geldiğinin tespit edildiğine dikkat çekildi. Gelecek devirlerde, sedimentte birikmiş olan tüm kirleticilerin, deniz tabanından suya geçmeye devam edeceği, bu yüzden tüm tedbirler alınsa bile çok alg çoğalmalarının uzun yıllar sorun olmayı sürdüreceği vurgulandı.
‘ALG ARTIŞLARI EKOSİSTEME ZİYAN VERECEK’
Müsilaj problemine yönelik yapılan çalışma raporunda ‘Müsilajla Uğraş Hareket Planı’nın bir an evvel hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekilerek şunlar kaydedildi:
“Her alg artışı müsilaj ile sonuçlanmayabilir. Müsilajı yaratan tipler, toplam alg komünitesi ortasındaki bir kümedir. Önümüzdeki senelerda değişen şartlara bağlı olarak öbür özelliklere sahip çeşitlerde de artışlar olabilir. Lakin kesin olan şudur ki çok alg artışlarının tamamı ekosisteme ziyan verecektir. Araştırma bulgularımız; Müsilaj ile Gayret Aksiyon Planı’nın süratli biçimde uygulanması, Marmara Denizi’ne atık deşarjının durdurulması için kentsel ve endüstriyel kaynakların yanında aksiyon planının 12’nci unsurunda değinilen havza içi kaynaklara daha fazla odaklanılması gerektiğini göstermektedir. Müsilaj ile Gayret Aksiyon Planı, Marmara Denizi’nin ekolojik bozulmadan kurtarılması için çok aktif hususlar içermektedir. Lakin hareket planında yalnızca azot ve fosfata dikkat çekilmiştir. Araştırma bulgularımız Marmara Denizi güney kıyılarında potansiyel toksik element kirliliğinin varlığını göstermektedir. Bu niçinle, cıva, arsenik, kadmiyum vb. toksik kirleticilerin müsilaj aksiyon planına dahil edilmesini öneriyoruz. Marmara Denizi’nin ve Türkiye’nin bütün sulak alanlarının ekolojik risklerden korunması için mahallî idareler ve yetkili kurumlar ile iş birliği içerisinde çalışmaya devam edeceğiz. Karar vericilere sağladığımız dataların sulak alanlarımızdaki ekolojik risklerin azaltılması ve önlenmesinde tesirli olacağını düşünüyoruz.”
‘KANALİZASYON VE SANAYİ ATIKLARI ALG ÇOĞALMASINA niye OLUYOR’
Müsilaj probleminin tahliline katkı sağlamak gayesiyle gerçekleştirilen çalışmada, müsilaja sebep olan mikroskobik alg çeşitlerinin çoğalma dinamiklerini deniz tabanındaki çökellerden takip edilerek yeni ve tarihi kayıtlar çıkaran takım, farklı sonuçlara ulaştı. Sonuç bilgisi raporunda yapılan çalışma ve incelemelerden elde edilen datalara göre, “Denizin tabanını kaplayan çamur (sediment) katmanının bilhassa üstten 10 santimetrelik kısmında müsilaja sebep olan cinslerin çok üremesini teşvik eden azot ve fosforun memleketler arası kriterlerin fazlaca üzerinde birikim yaptığı tespit edilmiştir. Bu birikime paralel olarak sedimentte çok alg üremelerinin göstergelerinden, klorofil ve biyojenik silika konsantrasyonunun da yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu durum, azot ve fosfor varlığı ile alg artışları içinde direkt bağlantıyı göstermektedir. Sedimentin 10 santimetreden daha derinde bulunan kısımlarında ise azot ve fosfor azalışı ile uyumlu düşük birincil üretim gözlenmiştir. Bu durum, kanalizasyon ve sanayi atıklarının Marmara Denizi’ne ağır biçimde deşarj edilmediği devirlerde günümüzdeki üzere rahatsız edici alg çoğalmalarının olmadığına işaret etmektedir” denildi.
Raporda, Coğrafik Bilgi Sistemleri (CBS) ile hazırlanan arazi kullanım haritaları ve arazi çalışmalarıyla yapılan kaynak değerlendirmesinde, Erdek Körfezi’nin etrafında başta tarım, sanayi ve yerleşme alanları olmak üzere antropojenik aktivitenin ağırlaştığının tespit edildiği de belirtilerek, “CBS bilgilerine dayalı mekansal tahlil ve epey değişkenli istatistik sonuçları, Erdek Körfezi’ndeki azot, fosfor ve potansiyel toksik element kaynağının körfez etrafı ve Gönen Çayı havzasında sürdürülen antropojenik faaliyetler olduğunu göstermiştir” sözlerine yer verildi.
Bandırma Körfezi’nde besleyici elementlerin kaynağının değiştiğinin vurgulandığı araştırma raporunda, “CBS ile yapılan mekansal tahliller Bandırma Limanı’nın iç kısmı ve kıyı sınırında bulunan sanayi tesisleri açıklarının kıymetli azot fosfor ve potansiyel toksik element birikim noktaları olduğunu göstermektedir” denildi.
‘HER İKİ KÖRFEZ İÇİN DE TEK SORUN MÜSİLAJ DEĞİL’
Yapılan çalışmada her iki körfez için de tek etraf meselesinin müsilaj olmadığı, bölgede değerli seviyelerde cıva, kadmiyum, bakır, çinko üzere toksik element zenginleşmelerinin de meydana geldiğinin tespit edildiğine dikkat çekildi. Gelecek devirlerde, sedimentte birikmiş olan tüm kirleticilerin, deniz tabanından suya geçmeye devam edeceği, bu yüzden tüm tedbirler alınsa bile çok alg çoğalmalarının uzun yıllar sorun olmayı sürdüreceği vurgulandı.
‘ALG ARTIŞLARI EKOSİSTEME ZİYAN VERECEK’
Müsilaj problemine yönelik yapılan çalışma raporunda ‘Müsilajla Uğraş Hareket Planı’nın bir an evvel hayata geçirilmesi gerektiğine dikkat çekilerek şunlar kaydedildi:
“Her alg artışı müsilaj ile sonuçlanmayabilir. Müsilajı yaratan tipler, toplam alg komünitesi ortasındaki bir kümedir. Önümüzdeki senelerda değişen şartlara bağlı olarak öbür özelliklere sahip çeşitlerde de artışlar olabilir. Lakin kesin olan şudur ki çok alg artışlarının tamamı ekosisteme ziyan verecektir. Araştırma bulgularımız; Müsilaj ile Gayret Aksiyon Planı’nın süratli biçimde uygulanması, Marmara Denizi’ne atık deşarjının durdurulması için kentsel ve endüstriyel kaynakların yanında aksiyon planının 12’nci unsurunda değinilen havza içi kaynaklara daha fazla odaklanılması gerektiğini göstermektedir. Müsilaj ile Gayret Aksiyon Planı, Marmara Denizi’nin ekolojik bozulmadan kurtarılması için çok aktif hususlar içermektedir. Lakin hareket planında yalnızca azot ve fosfata dikkat çekilmiştir. Araştırma bulgularımız Marmara Denizi güney kıyılarında potansiyel toksik element kirliliğinin varlığını göstermektedir. Bu niçinle, cıva, arsenik, kadmiyum vb. toksik kirleticilerin müsilaj aksiyon planına dahil edilmesini öneriyoruz. Marmara Denizi’nin ve Türkiye’nin bütün sulak alanlarının ekolojik risklerden korunması için mahallî idareler ve yetkili kurumlar ile iş birliği içerisinde çalışmaya devam edeceğiz. Karar vericilere sağladığımız dataların sulak alanlarımızdaki ekolojik risklerin azaltılması ve önlenmesinde tesirli olacağını düşünüyoruz.”