- Katılım
- 30 May 2021
- Mesajlar
- 3,272
Kazakistan’da 2 Ocak’tan beri güç tüketim fiyatları (benzin, LPG) ve berbatlaşan ekonomik durum itibariyle başlayan protestolar artarak devam ediyor. Cumhurbaşkanı Tokayev, artan olaylar daha sonrasında sorumlu tuttuğu hükümetin istifasını kabul ederken, Rusya liderliğindeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nden (yani Rusya’dan) yardım istedi. Ukrayna ihtilafı niçiniyle Batı ile karşı karşıya olan Rusya, Kazakistan’da da konuşlanarak yeni bir cephe açıyor görünüyor. Bu bakımdan, güç manasında bilhassa uranyum zengini Kazakistan’ın pozisyonu bir kere daha olayı ABD – Rusya – Çin – Batı Avrupa eksenine çevirmiş durumda.
Rusya ve Ukrayna bilinen bir sorun ve stratejistler 2. Dünya Savaşı’nı hatırlatan savaş doktrinleri üzerinde tahliller yapıyorlar. Temel bir sorun da, güç kaynakları bu kadar stratejik bir durumdayken, Rusya’nın Ukrayna – Kazakistan – Baltık – Kafkasya ve Kuzey Akım 2 ile eski Sovyetler Birliği’nin tesir alanlarına ulaşması. Burada çatışma yaratan durumlar şu: Rusya, Kuzey Atlantik Paktı’nın (NATO) doğuya yanlışsız genişlemesini istemiyor. ABD ise Rusya’nın Komünizm devrindeki tesir alanlarına ulaşmasını, Ukrayna, Polonya üzere tampon bölgeleri kendi güdümüne almasını. Belarus’taki olaylarda müdahillik de buradan geldi. Kazakistan hem Rusya ile Çin içindeki köprü, tıpkı vakitte değerli petrol, doğal gaz, uranyum ve kömür sağlayıcısı. Protestoların güç üretimi ve nakliyesini bozucu tesirleri olma potansiyeli var, ki güç ve hammadde kaynağı bakımından güçlü öteki Orta Asya ülkelerinin de misal otokrasi rejimlerine sahip olduğu düşünülecek olursa sıçrama tesirinden de gereğince telaş edilebilir. Kazakistan, bununla birlikte Gorbaçov periyodunda Sovyet perestroykasını tetikleyen şovların birinci yapıldığı yer; yükselen ulusal şuur ile bağımsızlık ve Nazarbayev rejimi gelmişti.
Ruble, petrol, Kazak tengesi ve uranyum ETF fiyat karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg
Rusya’nın da, Çin’in de göz gerisi edemeyeceği bir bölge yani… Siyasi çıkarlar da, ekonomik çıkarlar da değerli ve ABD ile müttefiklerinin karşısındaki bu iki çıkarları vakit zaman çatışan Rusya – Çin ikilisi hayli taraflı bir ekonomik, ruhsal, toplumsal, soğuk, sıcak savaşa bahis olabilme potansiyeline sahipler. ABD/Avrupa ile Rusya tansiyonunun Rusya’ya ziyan veremeyeceği tezi Rusya – Çin ittifakına dayandırılmaktadır. Ukrayna’nın Donbass bölgesindeki tansiyon ve Karadeniz, Kırım konusu günden güne ısınıyor. ABD yakın tarihte Vietnam, Irak ve Afganistan’da değerli askeri muvaffakiyetler elde edemedi. Sovyet tehdidi Soğuk Savaş devrinden daha sonra elemine olsa da, Putin ile birlikte güçlenen bir Rusya var. Çin’in artan gücü ve son derece tesirli terör ağlarının çoğalması, Kuzey Kore ve İran üzere nükleer balistik güçlerin tehditleri ABD’nin gücünü epeyce dağıtması üzerinde maniler. Kazakistan’ın Varşova Paktı’nın yerini alan CSTO’dan (yani Rusya’dan) yardım istemesi Rusya için kıymetli bir fırsat, zira ülkenin kuzeyi büyük bir etnik Rus nüfusuna konut sahipliği yapıyor ve hidrokarbon kaynaklarının birçok da burada. Baykonur Uzay Üssü ve Rus üretimi için bir destek oluşturacak Kazak gazı da değerli çıkarlar. Kazakistan, Çin’in de doğal gaz ithalatının en az yüzde 5’ini sağlıyor. Hem CSTO’nun tıpkı vakitte üç ülkenin de üyesi olduğu Şanghay İşbirliği Örgütü’nün bu krizde ileriye dönük bir rolünü izleyeceğiz. Kazakistan’daki CSTO müdahalesi, 1956 ve 1968’de Varşova Paktı’nın Macaristan ve Çekoslovakya’yı işgalini hatırlatıyor. Kazakistan, Orta Asya’daki en büyük, en güçlü ülke ve Rusya ile geniş bir hududu paylaşıyor. Rusya için komşu ülkelerde müttefik rejimleri badirede bırakacak düzensizliklere müdahale etmek yeni bir şey değil.
Rusya ile çatışma alanı yoğunlukla Avrupa. 2. Dünya Savaşı’nda öncelikli düşman Nazi Almanya’sı olduğundan, Sovyetler’in yuttuğu Baltık ülkeleri ve Polonya’nın doğusuna ait Batı’nın rastgele bir tasavvuru olamamıştı. Batı Avrupa’yı temizlemek ise ABD’ye düşmüştü. Dünya Savaşı’nda Pasifik’teki düşman ise Japonya’ydı ve onun yerini Çin aldı. Çin’in Güney Çin Denizi ve Batı Pasifik’te (bu bölgede Japonya’nın da çıkarları var) başta Tayvan olmak üzere önemli bir hak argüman alanı var, buradaki adalarda da nüfuzunu genişletme uğraşında. Bu yüzden biroldukça yerde memleketler arası angajman kurallarını dinlemeden faaliyetler göstermekte (yapay adalar inşa etmek üzere, buraların silahlandırılması Tayvan, Filipinler, Güney Kore üzere ülkeler için büyük tehdit). Bu tesir alanına Çinhindi Yarımadası’nı da dahil edebiliriz. RCEP bölgesel ticaret mutabakatı, ABD’nin ekonomik çıkarlarına dokunacak bir hareketti. ötürüsıyla kimse boş durmuyor.
Rusya kaynaklı bir krizin domino tesiriyle aksine dönebilecek istikrarlar önümüze sermektedir. Zira Rusya krizinin coğrafya içerisindeki ülkeleri de negatif etkilemesi pek yüksek bir ihtimal. Avrupa’da doğuya gidildikçe Rusya’ya olan bağımlılık artıyor. Bilhassa eski Sovyet cumhuriyetleri olan Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri açısından bu biraz daha sayılarla ortaya konulabilen bir tesir. BDT ülkelerinin kendi ortalarındaki ticaret üzerinden de birbirlerini olumsuz etkileyebilecekleri de göz arkası edilmemelidir. Rusya’nın çok yakın ticari bağları olduğu eski Doğu Bloku ülkeleri ve Türk Cumhuriyetlerine yapılan ihracat yoluyla da etkileyecektir. Ayrıyeten başta inşaat şirketleri olmak üzere bu ülkelerde faaliyet gösteren Türk şirketleri olumsuz etkilenebilir.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
Rusya ve Ukrayna bilinen bir sorun ve stratejistler 2. Dünya Savaşı’nı hatırlatan savaş doktrinleri üzerinde tahliller yapıyorlar. Temel bir sorun da, güç kaynakları bu kadar stratejik bir durumdayken, Rusya’nın Ukrayna – Kazakistan – Baltık – Kafkasya ve Kuzey Akım 2 ile eski Sovyetler Birliği’nin tesir alanlarına ulaşması. Burada çatışma yaratan durumlar şu: Rusya, Kuzey Atlantik Paktı’nın (NATO) doğuya yanlışsız genişlemesini istemiyor. ABD ise Rusya’nın Komünizm devrindeki tesir alanlarına ulaşmasını, Ukrayna, Polonya üzere tampon bölgeleri kendi güdümüne almasını. Belarus’taki olaylarda müdahillik de buradan geldi. Kazakistan hem Rusya ile Çin içindeki köprü, tıpkı vakitte değerli petrol, doğal gaz, uranyum ve kömür sağlayıcısı. Protestoların güç üretimi ve nakliyesini bozucu tesirleri olma potansiyeli var, ki güç ve hammadde kaynağı bakımından güçlü öteki Orta Asya ülkelerinin de misal otokrasi rejimlerine sahip olduğu düşünülecek olursa sıçrama tesirinden de gereğince telaş edilebilir. Kazakistan, bununla birlikte Gorbaçov periyodunda Sovyet perestroykasını tetikleyen şovların birinci yapıldığı yer; yükselen ulusal şuur ile bağımsızlık ve Nazarbayev rejimi gelmişti.
Ruble, petrol, Kazak tengesi ve uranyum ETF fiyat karşılaştırması… Kaynak: Bloomberg
Rusya’nın da, Çin’in de göz gerisi edemeyeceği bir bölge yani… Siyasi çıkarlar da, ekonomik çıkarlar da değerli ve ABD ile müttefiklerinin karşısındaki bu iki çıkarları vakit zaman çatışan Rusya – Çin ikilisi hayli taraflı bir ekonomik, ruhsal, toplumsal, soğuk, sıcak savaşa bahis olabilme potansiyeline sahipler. ABD/Avrupa ile Rusya tansiyonunun Rusya’ya ziyan veremeyeceği tezi Rusya – Çin ittifakına dayandırılmaktadır. Ukrayna’nın Donbass bölgesindeki tansiyon ve Karadeniz, Kırım konusu günden güne ısınıyor. ABD yakın tarihte Vietnam, Irak ve Afganistan’da değerli askeri muvaffakiyetler elde edemedi. Sovyet tehdidi Soğuk Savaş devrinden daha sonra elemine olsa da, Putin ile birlikte güçlenen bir Rusya var. Çin’in artan gücü ve son derece tesirli terör ağlarının çoğalması, Kuzey Kore ve İran üzere nükleer balistik güçlerin tehditleri ABD’nin gücünü epeyce dağıtması üzerinde maniler. Kazakistan’ın Varşova Paktı’nın yerini alan CSTO’dan (yani Rusya’dan) yardım istemesi Rusya için kıymetli bir fırsat, zira ülkenin kuzeyi büyük bir etnik Rus nüfusuna konut sahipliği yapıyor ve hidrokarbon kaynaklarının birçok da burada. Baykonur Uzay Üssü ve Rus üretimi için bir destek oluşturacak Kazak gazı da değerli çıkarlar. Kazakistan, Çin’in de doğal gaz ithalatının en az yüzde 5’ini sağlıyor. Hem CSTO’nun tıpkı vakitte üç ülkenin de üyesi olduğu Şanghay İşbirliği Örgütü’nün bu krizde ileriye dönük bir rolünü izleyeceğiz. Kazakistan’daki CSTO müdahalesi, 1956 ve 1968’de Varşova Paktı’nın Macaristan ve Çekoslovakya’yı işgalini hatırlatıyor. Kazakistan, Orta Asya’daki en büyük, en güçlü ülke ve Rusya ile geniş bir hududu paylaşıyor. Rusya için komşu ülkelerde müttefik rejimleri badirede bırakacak düzensizliklere müdahale etmek yeni bir şey değil.
Rusya ile çatışma alanı yoğunlukla Avrupa. 2. Dünya Savaşı’nda öncelikli düşman Nazi Almanya’sı olduğundan, Sovyetler’in yuttuğu Baltık ülkeleri ve Polonya’nın doğusuna ait Batı’nın rastgele bir tasavvuru olamamıştı. Batı Avrupa’yı temizlemek ise ABD’ye düşmüştü. Dünya Savaşı’nda Pasifik’teki düşman ise Japonya’ydı ve onun yerini Çin aldı. Çin’in Güney Çin Denizi ve Batı Pasifik’te (bu bölgede Japonya’nın da çıkarları var) başta Tayvan olmak üzere önemli bir hak argüman alanı var, buradaki adalarda da nüfuzunu genişletme uğraşında. Bu yüzden biroldukça yerde memleketler arası angajman kurallarını dinlemeden faaliyetler göstermekte (yapay adalar inşa etmek üzere, buraların silahlandırılması Tayvan, Filipinler, Güney Kore üzere ülkeler için büyük tehdit). Bu tesir alanına Çinhindi Yarımadası’nı da dahil edebiliriz. RCEP bölgesel ticaret mutabakatı, ABD’nin ekonomik çıkarlarına dokunacak bir hareketti. ötürüsıyla kimse boş durmuyor.
Rusya kaynaklı bir krizin domino tesiriyle aksine dönebilecek istikrarlar önümüze sermektedir. Zira Rusya krizinin coğrafya içerisindeki ülkeleri de negatif etkilemesi pek yüksek bir ihtimal. Avrupa’da doğuya gidildikçe Rusya’ya olan bağımlılık artıyor. Bilhassa eski Sovyet cumhuriyetleri olan Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri açısından bu biraz daha sayılarla ortaya konulabilen bir tesir. BDT ülkelerinin kendi ortalarındaki ticaret üzerinden de birbirlerini olumsuz etkileyebilecekleri de göz arkası edilmemelidir. Rusya’nın çok yakın ticari bağları olduğu eski Doğu Bloku ülkeleri ve Türk Cumhuriyetlerine yapılan ihracat yoluyla da etkileyecektir. Ayrıyeten başta inşaat şirketleri olmak üzere bu ülkelerde faaliyet gösteren Türk şirketleri olumsuz etkilenebilir.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı