Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Meteoroloji uzmanları Türkiye’nin her sene bahar aylarında gerçekleşen ve bugünden itibaren Kuzey Afrika üzerinden gelecek çöl tozunun tesiri altına gireceğini belirtiyor. Afrika’dan gelen çöl tozunun bilhassa Trakya başta olmak üzere batı kesitlerini tesir altına alması bekleniyor. İstanbul için ise fırtına sebebiyle sarı ihtar verilmiş durumda. Yaşanacak çöl tozu taşınımıyla ilgili uzmanlar rüzgârın güney taraftan güçlü (40-60 km/sa) ve vakit zaman fırtına (60-80 km/sa) halinde eseceği, çatı uçması, soba ve doğal gaz kaynaklı baca gazı zehirlenmeleri, ağaç ve direk devrilmesi, ulaşımda aksamalar üzere aksiliklerin meydana gelebileceği noktasında da ikazlarda bulundu. Pekala çöl tozu nedir? Çöl tozunun sıhhat üstündeki tesirlerini CNN Türk Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, Medipol Mega Üniversite Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kısmı’ndan Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu ve Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Öğretim Üyesi-Türk Toraks Derneği Lider Yardımcısı Prof. Dr. Hasan Bayram‘a sorduk.
‘TARIMSAL AÇIDAN YARARLI’
Çöl tozlarının Kuzey Afrika ve Arap Yarımadası olmak üzere iki farklı coğrafyadan taşındığı belirtiliyor. Çöl tozlarının nasıl oluştuğu ve Türkiye’ye nasıl geldiğiyle ilgili Prof. Dr. Orhan Şen, “Atmosferin 10 kilometre üstünde jet stream denilen rüzgâr tünelleri var. Bu rüzgâr tünellerinin suratları 120-200 km’ye kadar çıkar. Bu mevsimde İzlanda üzerinden aşağı kadar iner, Afrika’ya kadar gelir. Afrika üzerinden kıvrılır Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu yani Türkiye üzerine döner. Bu rüzgâr tünelleri üst kadar çıkmış olan tozları getirir. daha sonrasında geldiği yerde de atmosferdeki düşey hareketler yardımıyla yeryüzüne hakikat yaklaşır. Topoğrafyadan dolayı takılmaya da uğramadığı için direkt gelir” diyerek karşılık verdi.
Bu tozların ortasında demir bileşenleri olduğunu belirten Prof. Dr. Şen, çaplarının fazlaca büyük olmadığını ve solunduğunda ciğerlere kadar inebileceğine dikkat çekti. Bu tozların ziraî açıdan yararlı olduğuna dikkat çeken Orhan Şen, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Toprağa yararı olur, gübre yerine geçer. Yağmurla indiğinde saçınız ıslanırsa faydalı. Alışılmış otomobillerin üzeri, giysileriniz çamur olur. Onun dışında ziyanlı bir toz değil. Ege ve Marmara bölgesini bugünden itibaren etkileyecek fakat ölçüsüne bakacağız. Büyük bir şiddetle gelirse maske takmak gerekir.”
ALEVLENMESİNE YOL AÇIYOR
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu da bu çöl tozlarıyla bol bol mineral, hem de küçük canlılar, enfeksiyonik olan kimi bakteriler ve virüslerin taşınabildiğinin altını çizdi. “Bu niçinle teneffüs yolları için enfeksiyon hastalığı riski oluşturabiliyor” diyen Akkoyunlu, biraz daha büyük boyutlu canlıların yahut bitki tohumları kesimlerinin bir daha üst teneffüs yolunda tahrişe niye olurak bronşlarda astımın tetiklenmesine ya da astıma emsal hastalıklara niye olabildiğini söylemiş oldu. KOAH, bronşit üzere hastalıklara sahip şahıslarda hastalığın alevlenmesine niye olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Akkoyunlu, kıymetli ihtarlarda bulundu:
“Özellikle bu vakitte bireylerin dışarı çıkmamasını öneriyoruz. Bir de KOAH, bronşit, alerjik tablosu olanlara da katiyen dışarı çıkmamasını iletiyoruz. Konuttan çıkmak zorundaysa da tozu solumaması için maske takmasını vurguluyoruz.”
‘SADECE AKCİĞER HASTALIĞI OLANLAR DİKKAT ETMEMELİ’
Çöl tozlarından korunmanın hayli kıymetli olduğunu vurgulayan Muhammed Emin Akkoyunlu, “Dışarı çıkmak zorundaysanız, toz tutucu FFP2 maskeler bu saydığım hastalar için pek bedelli. Şayet FFP2 yoksa bildiğimiz cerrahi maskeleri iki kat olarak takmak da esirgeyici bir bariyer sağlar. kimi vakit bu imkânlara da ulaşmak mümkün olmayabiliyor. bu biçimde ıslak bir peçete, ıslak bir havluyla ağzınızı, burnunuzu kapatabilirsiniz” tabirlerini kullandı. Akkoyunlu, “Yalnızca akciğer hastalığı olanlar değil kronik hastalığı olanlar, organ yetmezliği olanlar genel sıhhat durumu ve bağışıklığı zayıf olan şahısların de dikkat etmesi gerekiyor” açıklamasını yaptı.
‘ÖLÜM VE HASTANEYE YATIŞLARDA ARTIŞ YAŞANIYOR’
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hasan Bayram da son senelerda artan global ısınmanın getirdiği kuraklıkla birlikte çölleşmede de önemli bir artış olduğunun altını çizdi. Çöl tozu fırtınalarının sayısında da artış görüldüğünü vurgulayan Prof. Dr. Bayram bu tozların sıhhati olumsuz etkileyebileceğini söylemiş oldu. Çöl tozlarının rastgele bir hastalığı olmayan insanlarda da nezle, burun akıntısı, boğaz ve baş ağrısı şikâyetleri meydana getirebileceğini belirtti. “Asıl sorun kronik hastalığı, bilhassa kronik akciğer hastalığı olan beşerler” diyen Bayram, astım ve KOAH ve öbür hastalıkları olan insanların şikâyetlerinde artış olabileceğini vurguladı. Nefes darlığını artırabileceğini ve önemli sorunlar yaratabileceğini vurgulayan Hasan Bayram, “Yapılan araştırmalarda çöl tozu fırtınalarının olduğu devirlerde KOAH, astım üzere kronik akciğer hastalıklarından kaynaklı ölümlerde ve acil müracaatlarında artış olduğu tespit edildi” diyerek kelamlarını noktaladı.
‘TARIMSAL AÇIDAN YARARLI’
Çöl tozlarının Kuzey Afrika ve Arap Yarımadası olmak üzere iki farklı coğrafyadan taşındığı belirtiliyor. Çöl tozlarının nasıl oluştuğu ve Türkiye’ye nasıl geldiğiyle ilgili Prof. Dr. Orhan Şen, “Atmosferin 10 kilometre üstünde jet stream denilen rüzgâr tünelleri var. Bu rüzgâr tünellerinin suratları 120-200 km’ye kadar çıkar. Bu mevsimde İzlanda üzerinden aşağı kadar iner, Afrika’ya kadar gelir. Afrika üzerinden kıvrılır Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu yani Türkiye üzerine döner. Bu rüzgâr tünelleri üst kadar çıkmış olan tozları getirir. daha sonrasında geldiği yerde de atmosferdeki düşey hareketler yardımıyla yeryüzüne hakikat yaklaşır. Topoğrafyadan dolayı takılmaya da uğramadığı için direkt gelir” diyerek karşılık verdi.
Bu tozların ortasında demir bileşenleri olduğunu belirten Prof. Dr. Şen, çaplarının fazlaca büyük olmadığını ve solunduğunda ciğerlere kadar inebileceğine dikkat çekti. Bu tozların ziraî açıdan yararlı olduğuna dikkat çeken Orhan Şen, kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Toprağa yararı olur, gübre yerine geçer. Yağmurla indiğinde saçınız ıslanırsa faydalı. Alışılmış otomobillerin üzeri, giysileriniz çamur olur. Onun dışında ziyanlı bir toz değil. Ege ve Marmara bölgesini bugünden itibaren etkileyecek fakat ölçüsüne bakacağız. Büyük bir şiddetle gelirse maske takmak gerekir.”
ALEVLENMESİNE YOL AÇIYOR
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu da bu çöl tozlarıyla bol bol mineral, hem de küçük canlılar, enfeksiyonik olan kimi bakteriler ve virüslerin taşınabildiğinin altını çizdi. “Bu niçinle teneffüs yolları için enfeksiyon hastalığı riski oluşturabiliyor” diyen Akkoyunlu, biraz daha büyük boyutlu canlıların yahut bitki tohumları kesimlerinin bir daha üst teneffüs yolunda tahrişe niye olurak bronşlarda astımın tetiklenmesine ya da astıma emsal hastalıklara niye olabildiğini söylemiş oldu. KOAH, bronşit üzere hastalıklara sahip şahıslarda hastalığın alevlenmesine niye olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Akkoyunlu, kıymetli ihtarlarda bulundu:
“Özellikle bu vakitte bireylerin dışarı çıkmamasını öneriyoruz. Bir de KOAH, bronşit, alerjik tablosu olanlara da katiyen dışarı çıkmamasını iletiyoruz. Konuttan çıkmak zorundaysa da tozu solumaması için maske takmasını vurguluyoruz.”
‘SADECE AKCİĞER HASTALIĞI OLANLAR DİKKAT ETMEMELİ’
Çöl tozlarından korunmanın hayli kıymetli olduğunu vurgulayan Muhammed Emin Akkoyunlu, “Dışarı çıkmak zorundaysanız, toz tutucu FFP2 maskeler bu saydığım hastalar için pek bedelli. Şayet FFP2 yoksa bildiğimiz cerrahi maskeleri iki kat olarak takmak da esirgeyici bir bariyer sağlar. kimi vakit bu imkânlara da ulaşmak mümkün olmayabiliyor. bu biçimde ıslak bir peçete, ıslak bir havluyla ağzınızı, burnunuzu kapatabilirsiniz” tabirlerini kullandı. Akkoyunlu, “Yalnızca akciğer hastalığı olanlar değil kronik hastalığı olanlar, organ yetmezliği olanlar genel sıhhat durumu ve bağışıklığı zayıf olan şahısların de dikkat etmesi gerekiyor” açıklamasını yaptı.
‘ÖLÜM VE HASTANEYE YATIŞLARDA ARTIŞ YAŞANIYOR’
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hasan Bayram da son senelerda artan global ısınmanın getirdiği kuraklıkla birlikte çölleşmede de önemli bir artış olduğunun altını çizdi. Çöl tozu fırtınalarının sayısında da artış görüldüğünü vurgulayan Prof. Dr. Bayram bu tozların sıhhati olumsuz etkileyebileceğini söylemiş oldu. Çöl tozlarının rastgele bir hastalığı olmayan insanlarda da nezle, burun akıntısı, boğaz ve baş ağrısı şikâyetleri meydana getirebileceğini belirtti. “Asıl sorun kronik hastalığı, bilhassa kronik akciğer hastalığı olan beşerler” diyen Bayram, astım ve KOAH ve öbür hastalıkları olan insanların şikâyetlerinde artış olabileceğini vurguladı. Nefes darlığını artırabileceğini ve önemli sorunlar yaratabileceğini vurgulayan Hasan Bayram, “Yapılan araştırmalarda çöl tozu fırtınalarının olduğu devirlerde KOAH, astım üzere kronik akciğer hastalıklarından kaynaklı ölümlerde ve acil müracaatlarında artış olduğu tespit edildi” diyerek kelamlarını noktaladı.