Meltem Günay – İKSV’nin kültür siyasetleri çalışmaları kapsamında hazırladığı “Kültür Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Mevzular, Yapısal Meseleler, Tahlil Önerileri” başlıklı rapor, Türkiye’de yaratıcı dalların nasıl daha eşit, adil ve kapsayıcı hale gelebileceğini ele alıyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafınca kaleme alınan rapor kamu kurumları, sendikalar ve meslek örgütleri, sanat okulları, üretim şirketleri ve sivil toplum kuruluşları üzere bir fazlaca paydaşın meselelerin tahliline katkı vermesi için somut teklifler sunuyor. Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini husus alan bu araştırmada, dünyanın en büyük metropolleri içinde sayılan İstanbul’un her köşesine yayılmış olan fazlaca dinamik, epeyce değişkenli ve hayli paydaşlı kültür-sanat kozmosunun temsili bir fotoğrafını en aktif biçimde çekmek amaçlandı. Araştırma, İstanbul’daki kültür-sanat kesimi ortasında, en hayli istihdam sağlanan tiyatro, sinema ve müzik ekseninde hazırlandı.
Toplumsal cinsiyet eşitliği için gerek akademik alanda gerekse sivil toplumda uzun yıllardır çalışmalar yürüten Prof. Dr. Itır Erhart da şu ayrıntıları verdi: “Bu çalışmada, yaratıcı dallardaki toplumsal cinsiyet eşitliği olgusunu farklı taraflarıyla anlamak ve anlatmak için yola çıktık. Mevzunun boyutlarını ve niçinlerini, tüm bu eşitsizlikleri deneyimleyen kesim profesyonellerinden dinlemeyi, farklı bulgular ışığında ortaya çıkan sonuçları tahlil etmeyi, bir daha dinlediğimiz yeterli örnekler ve uygulamalarla harmanlayarak daha eşit, kapsayıcı bir kültür-sanat ekosistemi için tekliflerde bulunmayı amaçladık. Raporumuzun, bu alandaki çalışmaları takip eden tüm paydaşların ilgisini çekeceğine inanıyor, dataya dayalı bilgi muhtaçlığını yok etmede de kıymetli katkı sunacağını düşünüyoruz.”
Cinsiyete dayalı ayrımcılık
Tiyatro, sinema ve müzik alanında gerek sahne önü gerekse sahne ardında vazife alan 157 bayan, 18 kesim profesyoneli ve LGBT sanatkarlarla odak küme görüşmesine dayanan çalışmanın sonuçları çarpıcı.
Katılanların yüzde 15’i çalıştıkları kesimde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor, yüzde 13’ü
eşit işe eşit fiyat unsurunun uygulandığını düşünüyor.
Araştırmaya katılan bayanların yüzde 63’ü erkek olmadıkları için dezavantajlar yaşadığını düşünüyor.
Sektör çalışanı bayanların yüzde 52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını belirtiyor. Sinema ve tiyatro bölümünde bayan direktör sayısının ve bayanlar için yazılan rollerin azlığına dikkat çekiyor. Ayrımcı davranışlara karşı uğraşta izlenen yolların başında ayrımcılığı yapan bireyle yüzleşmek geliyor.
Her 10 iştirakçiden 6’sı çalıştığı kesimde taciz/mobbing yaşadığını belirtiyor.
Katılımcıların yalnızca yüzde 62’si bu durumda ne yapılması gerektiğini bildiğini belirtiyor.
Araştırmaya katılanların yüzde 81’i iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını düşünüyor.
Çalıştıkları kesimde profesyonel gelişimlerine yönelik dayanak düzeneklerin olmadığını söyleyen bayanların oranı yüzde 81.
Katılımcıların yüzde 40’ı pandeminin çalıştıkları bölümlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz tesir ettiğini belirtiyor.
Görüşmelere katılan 18 kesim profesyoneli bayan, Türkiye’de bayan olmayı, dışlanma, ayrıştırılma, erkek lisanına egemenliğine tahakkuma maruz bırakılma, sokakta rahat yürüyememe, ciddiye alınmama, erkeklerden daha fazlaca çalışmak zorunda kalma, susturulma, cinsel hayatını saklama baskısı hissetme
ve biteviye bir gayret ortasında olma üzere tabirlerle tanımlıyor.
Her üç disiplinde de toplumsal cinsiyet temelli rol ve bakılırsav dağılımı var; ses, ışık tasarımı, imaj direktörlüğü, kurgu üzere alanlara erkekler hükümran.
Yaşayanlar anlatıyor
Raporda kesim çalışanlarının anlatımlarına da yer veriliyor.
“Kadınların ciddiye alınmak için epey daha fazla efor, emek, vakit ve kimi vakit para harcamak zorunda kalması gerekiyor. Bir yandan hoş, cazibeli, alımlı olma baskısını hissettikleri için, bu çelişkili üzere görünen durum niçiniyle, daima kendileriyle müzakere hâlindeler. bayanın direktör, muharrir yahut hoca olması fark etmeksizin karşısındakini ikna etmek için bahse hâkim olduğuna, ne yaptığını bildiğine dair daha fazla delil sunması gerekiyor. Var olduğunu gösterme, varlığını kanıtlama gayreti niçiniyle de bayan kendini “sürekli savaş alanında hissediyor. (Sektör: Müzik)
İş hayatı özelinde de bayanlar geriden, üzerinde yükle başlamak, erkeklerden daha fazla çalışmak, işe alım süreçlerinde ‘Evlenecek misin?’, ‘Çocuk doğuracak mısın?’, ‘Altı ay işinden uzak kalacak mısın?’ üzere ayrımcı sorulara yanıt vermek zorunda kalıyor. Kaynaklara erişimde ve yönetici durumlarına gelmede zorluklar yaşıyor, cam tavana çarpıyorlar.
Bir bayanın bilgisayar mühendisi olması ne kadar zorsa şu an günümüzde müzik prodüktörü olmak, müzikle uğraşmak, şayet vokalist değilseniz, tıpkı şey. (Sektör: Müzik)
22 yıldır bu meslekteyim, teknik işlerin erkek işi olduğu önyargısı hâlâ bitmedi. Bu kesimde hanımın yapacağı işler kostümdür, makyajdır üzere başlıklarla hudutlu kalıyor. Işık, kamera, set genelde erkek işi oluyor.” (Sektör: Sinema)
Sinemada kamera ardında ne kadar bayan çalışan var? Çok az.(Sektör: Tiyatro)
Bir tiyatro oyunundaki bayan direktör ya da müellif sayısı erkek direktör ve muharrir sayısının yakınından bile geçmeyecek kadar az. (Sektör: Tiyatro)
Toplumsal cinsiyet eşitliği için gerek akademik alanda gerekse sivil toplumda uzun yıllardır çalışmalar yürüten Prof. Dr. Itır Erhart da şu ayrıntıları verdi: “Bu çalışmada, yaratıcı dallardaki toplumsal cinsiyet eşitliği olgusunu farklı taraflarıyla anlamak ve anlatmak için yola çıktık. Mevzunun boyutlarını ve niçinlerini, tüm bu eşitsizlikleri deneyimleyen kesim profesyonellerinden dinlemeyi, farklı bulgular ışığında ortaya çıkan sonuçları tahlil etmeyi, bir daha dinlediğimiz yeterli örnekler ve uygulamalarla harmanlayarak daha eşit, kapsayıcı bir kültür-sanat ekosistemi için tekliflerde bulunmayı amaçladık. Raporumuzun, bu alandaki çalışmaları takip eden tüm paydaşların ilgisini çekeceğine inanıyor, dataya dayalı bilgi muhtaçlığını yok etmede de kıymetli katkı sunacağını düşünüyoruz.”
Cinsiyete dayalı ayrımcılık
Tiyatro, sinema ve müzik alanında gerek sahne önü gerekse sahne ardında vazife alan 157 bayan, 18 kesim profesyoneli ve LGBT sanatkarlarla odak küme görüşmesine dayanan çalışmanın sonuçları çarpıcı.
Katılanların yüzde 15’i çalıştıkları kesimde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor, yüzde 13’ü
eşit işe eşit fiyat unsurunun uygulandığını düşünüyor.
Araştırmaya katılan bayanların yüzde 63’ü erkek olmadıkları için dezavantajlar yaşadığını düşünüyor.
Sektör çalışanı bayanların yüzde 52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını belirtiyor. Sinema ve tiyatro bölümünde bayan direktör sayısının ve bayanlar için yazılan rollerin azlığına dikkat çekiyor. Ayrımcı davranışlara karşı uğraşta izlenen yolların başında ayrımcılığı yapan bireyle yüzleşmek geliyor.
Her 10 iştirakçiden 6’sı çalıştığı kesimde taciz/mobbing yaşadığını belirtiyor.
Katılımcıların yalnızca yüzde 62’si bu durumda ne yapılması gerektiğini bildiğini belirtiyor.
Araştırmaya katılanların yüzde 81’i iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını düşünüyor.
Çalıştıkları kesimde profesyonel gelişimlerine yönelik dayanak düzeneklerin olmadığını söyleyen bayanların oranı yüzde 81.
Katılımcıların yüzde 40’ı pandeminin çalıştıkları bölümlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz tesir ettiğini belirtiyor.
Görüşmelere katılan 18 kesim profesyoneli bayan, Türkiye’de bayan olmayı, dışlanma, ayrıştırılma, erkek lisanına egemenliğine tahakkuma maruz bırakılma, sokakta rahat yürüyememe, ciddiye alınmama, erkeklerden daha fazlaca çalışmak zorunda kalma, susturulma, cinsel hayatını saklama baskısı hissetme
ve biteviye bir gayret ortasında olma üzere tabirlerle tanımlıyor.
Her üç disiplinde de toplumsal cinsiyet temelli rol ve bakılırsav dağılımı var; ses, ışık tasarımı, imaj direktörlüğü, kurgu üzere alanlara erkekler hükümran.
Yaşayanlar anlatıyor
Raporda kesim çalışanlarının anlatımlarına da yer veriliyor.
“Kadınların ciddiye alınmak için epey daha fazla efor, emek, vakit ve kimi vakit para harcamak zorunda kalması gerekiyor. Bir yandan hoş, cazibeli, alımlı olma baskısını hissettikleri için, bu çelişkili üzere görünen durum niçiniyle, daima kendileriyle müzakere hâlindeler. bayanın direktör, muharrir yahut hoca olması fark etmeksizin karşısındakini ikna etmek için bahse hâkim olduğuna, ne yaptığını bildiğine dair daha fazla delil sunması gerekiyor. Var olduğunu gösterme, varlığını kanıtlama gayreti niçiniyle de bayan kendini “sürekli savaş alanında hissediyor. (Sektör: Müzik)
İş hayatı özelinde de bayanlar geriden, üzerinde yükle başlamak, erkeklerden daha fazla çalışmak, işe alım süreçlerinde ‘Evlenecek misin?’, ‘Çocuk doğuracak mısın?’, ‘Altı ay işinden uzak kalacak mısın?’ üzere ayrımcı sorulara yanıt vermek zorunda kalıyor. Kaynaklara erişimde ve yönetici durumlarına gelmede zorluklar yaşıyor, cam tavana çarpıyorlar.
Bir bayanın bilgisayar mühendisi olması ne kadar zorsa şu an günümüzde müzik prodüktörü olmak, müzikle uğraşmak, şayet vokalist değilseniz, tıpkı şey. (Sektör: Müzik)
22 yıldır bu meslekteyim, teknik işlerin erkek işi olduğu önyargısı hâlâ bitmedi. Bu kesimde hanımın yapacağı işler kostümdür, makyajdır üzere başlıklarla hudutlu kalıyor. Işık, kamera, set genelde erkek işi oluyor.” (Sektör: Sinema)
Sinemada kamera ardında ne kadar bayan çalışan var? Çok az.(Sektör: Tiyatro)
Bir tiyatro oyunundaki bayan direktör ya da müellif sayısı erkek direktör ve muharrir sayısının yakınından bile geçmeyecek kadar az. (Sektör: Tiyatro)