ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Taliban’ın idaresi ele geçirmesiyle ortaokul ve lise çağındaki kızların eğitim almasına müsaade verilmeyen Afganistan’da, kız öğrenciler eğitimlerine kurs merkezlerinde zımnî bir biçimde devam ediyor. Taliban’la bir arada kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığını anlatan kız öğrenciler, Milliyet’e Taliban idaresiyle birlikte hayatlarında yaşanan değişimi anlattı: “Taliban okulları kapatınca kurslarda para karşılığı bilinmeyen eğitime mecbur kaldık. Endişe altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Aileler kızlara yönelik tehditler niçiniyle kız çocuklarını eğitime gönderemiyor.”
Afganistan’da Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde bayanlar ve kızlar meskenlere hapsedilirken, okula gidenlerin de eğitimi yarıda kaldı. Cevzcan ve Faryab vilayetleri haricinde Afganistan’da kız öğrencilerin ikinci düzey eğitim alması yasaklandı, kız liseleri ve ortaokulları Taliban’ın buyruğuyla kapatıldı. Binlerce kızın eğitim ömrü sona ererken, birtakım kız çocukları da Taliban idaresinden kapalı bir biçimde, kurs merkezlerinde eğitimlerine devam etmeye başladı. Eğitimlerine bâtın bir biçimde devam etmeye çalışan kız öğrencilere, gazetemizdeki Afganistanlı stajyerimiz Farıshta Akbari aracılığıyla ulaştık. İsimlerini açık biçimde yazmamız halinde can güvenlikleri tehdit altına girecek olan kızlar, Taliban daha sonrası omurlarındaki değişikliği Milliyet’e anlattılar.
‘Korku ve telaş var’
Afganistan’ın Herat kentinde yaşayan 17 yaşındaki F.W. Taliban idareye geldiğinde 11. sınıftaymış. Şu anda saklı bir kursta eğitimine devam ettiğini söyleyen F.W., “Eğitim bizler için büsbütün yasaklanmış durumda. Biz de zımnî bâtın kurslara gidiyoruz. Lakin kurslarda aldığımız eğitim okulda aldığımız eğitimle birebir olmuyor. Taliban idareye geldiği günden bu yana her gün büyük bir kaygı ve tasa var. Dehşet altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Birkaç defa Taliban idaresindeki bireyler kursumuzu ziyaret etti, kız öğrenciler çabucak kaçtı. Kurslarımızın kapatılmasından da korkuyoruz. Bir de burada iktisat epey makûs. Yüksek maliyetli ömürle ilgili önemli problemlerimiz var. Derslerimiz için ödediğimiz fiyat devasa yükseklikte ve bu bize sorun çıkarıyor. İstediğimiz okulların açılması ve en kıymetlisi de bir daha özgürlüğümüze kavuşmak” diye konuştu.
Eşit ve özgür yaşam
Herat kentinde yaşayan 20 yaşındaki N.M. de şunları anlattı: “Taliban’ın bayan ve kız çocuklarıyla sorunu olmasaydı şu an 12. sınıfta okuyacaktım. Artık özel bir kursta, zımnî ve endişe içeresinde eğitimime devam ediyorum. Lakin aldığımız bu eğitime tam odaklanamıyoruz. Zira bir tarafta ekonomik telaş var, öteki tarafta Taliban baskısı. Sınıf arkadaşlarımın birçok kurs fiyatını karşılayamadı. Taliban hükümetinden bayan erkek ayrımına son vermesini talep ediyoruz. Her şeyden değerlisi bayan erkek ayrımının olmadığı eşit ve özgür bir ömür istiyoruz.”
‘Ülkeyi terk ederim’
Geleceğe dair telaşlarının olduğunu söyleyen N.N (16), “Taliban iktidara geldiğinde 10. sınıftaydım. Taliban okulları kapatmamış olsaydı şu anda üniversite imtihanına hazırlanacaktım. Şu anda özel bir kurs merkezinde bilinmeyen bir biçimde eğitim alıyorum. Sınıf arkadaşlarımın yalnızca 4’te biri bu eğitimlerden faydalanabiliyor, geri kalanı okula gidemiyor. Bunun bir sebebi de kız çocukları için büyük bir tehdit kelam konusu ve ailelerin büyük bir kısmı da bu tehditten dolayı kızlarını bu kurslara göndermiyor. Biz de bu kurslara gidiyoruz ancak hiç bir şey muhakkak değil. Üniversite imtihanına girebilecek miyiz? Okullar bir daha açılacak mı? Gelecek için de tasalarımız var. İnançta hissetmiyoruz. Bayanların halka açık yerlerde yürüme hakları yok ve adamların eşlik etmesi gerekiyor. Ekonomik durumumuz her geçen daha makus oluyor. Durum bu biçimde devam ederse, ülkeyi terk etmekten öbür deva yok” tabirlerini kullandı.
‘KIZLARIN OKUMA ORANI YÜZDE 80 DÜŞTÜ’
Talibanla birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığına dikkat çeken R. M.(18) de, şunları anlattı: “Okullarımız şu anda kapalı. Şu an, üniversite giriş imtihanı hazırlık kurslarında zımnî devam ediyoruz. İmkanlarım kısıtlı, az sayıda hocam, kitabım vardı lakin bir daha yeterli eğitim alıyorduk. Hem biz tıpkı vakitte hocalarımız imkanlar olmamasına rağmen oldukca uğraşıyorduk. Hepimizde meçhul bir gelecek korkusu var. Okullar kapandığı ve bayanların çalışma hakkı olmadığı için moralleri bozuluyor. Taliban’dan evvel sınıflarımız karmaydı. Evvelki senelerda yüzde 50-60’tan fazla kız ve birebir sayıda erkek vardı. Lakin artık maalesef sınıflar farklı ve yalnızca kızlar var ve sayımız şu an 10 kişi.”
Fotoğraf: Ercan Arslan
‘Türkiye’ye uygun ki gelmişim’
Stajyerimiz Farıshta Akbari (20) Türkiye’ye geliş kıssasını şu sözlerle anlattı: “2018 yılında kazandığım bir eğitim bursu ile Ankara’ya geldim. Burada 1 yıl lisan eğitimi aldıktan daha sonra da, Ankara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü’nde girdim. Ben Türkiye’ye geldiğimde Taliban çabucak hemen idaresi ele geçirmiş değildi. Onların idareye gelmesiyle Afganistan’da her şey alt üst oldu. Ben bugün orada olsaydım, okula gidemeyecektim. O niçinle de uygun ki gelmişim. aslına bakarsanız Taliban idaresi ele geçirince, kaçabilen herkes kaçtı. Bilhassa de eğitimli beşerler ülkeyi terk etti. Hala kaçabilenler kaçıyor.”
Afganistan’da Taliban’ın idaresi ele geçirmesinin akabinde bayanlar ve kızlar meskenlere hapsedilirken, okula gidenlerin de eğitimi yarıda kaldı. Cevzcan ve Faryab vilayetleri haricinde Afganistan’da kız öğrencilerin ikinci düzey eğitim alması yasaklandı, kız liseleri ve ortaokulları Taliban’ın buyruğuyla kapatıldı. Binlerce kızın eğitim ömrü sona ererken, birtakım kız çocukları da Taliban idaresinden kapalı bir biçimde, kurs merkezlerinde eğitimlerine devam etmeye başladı. Eğitimlerine bâtın bir biçimde devam etmeye çalışan kız öğrencilere, gazetemizdeki Afganistanlı stajyerimiz Farıshta Akbari aracılığıyla ulaştık. İsimlerini açık biçimde yazmamız halinde can güvenlikleri tehdit altına girecek olan kızlar, Taliban daha sonrası omurlarındaki değişikliği Milliyet’e anlattılar.
‘Korku ve telaş var’
Afganistan’ın Herat kentinde yaşayan 17 yaşındaki F.W. Taliban idareye geldiğinde 11. sınıftaymış. Şu anda saklı bir kursta eğitimine devam ettiğini söyleyen F.W., “Eğitim bizler için büsbütün yasaklanmış durumda. Biz de zımnî bâtın kurslara gidiyoruz. Lakin kurslarda aldığımız eğitim okulda aldığımız eğitimle birebir olmuyor. Taliban idareye geldiği günden bu yana her gün büyük bir kaygı ve tasa var. Dehşet altında günlük rutinlerimizi yapmaya çalışıyoruz. Birkaç defa Taliban idaresindeki bireyler kursumuzu ziyaret etti, kız öğrenciler çabucak kaçtı. Kurslarımızın kapatılmasından da korkuyoruz. Bir de burada iktisat epey makûs. Yüksek maliyetli ömürle ilgili önemli problemlerimiz var. Derslerimiz için ödediğimiz fiyat devasa yükseklikte ve bu bize sorun çıkarıyor. İstediğimiz okulların açılması ve en kıymetlisi de bir daha özgürlüğümüze kavuşmak” diye konuştu.
Eşit ve özgür yaşam
Herat kentinde yaşayan 20 yaşındaki N.M. de şunları anlattı: “Taliban’ın bayan ve kız çocuklarıyla sorunu olmasaydı şu an 12. sınıfta okuyacaktım. Artık özel bir kursta, zımnî ve endişe içeresinde eğitimime devam ediyorum. Lakin aldığımız bu eğitime tam odaklanamıyoruz. Zira bir tarafta ekonomik telaş var, öteki tarafta Taliban baskısı. Sınıf arkadaşlarımın birçok kurs fiyatını karşılayamadı. Taliban hükümetinden bayan erkek ayrımına son vermesini talep ediyoruz. Her şeyden değerlisi bayan erkek ayrımının olmadığı eşit ve özgür bir ömür istiyoruz.”
‘Ülkeyi terk ederim’
Geleceğe dair telaşlarının olduğunu söyleyen N.N (16), “Taliban iktidara geldiğinde 10. sınıftaydım. Taliban okulları kapatmamış olsaydı şu anda üniversite imtihanına hazırlanacaktım. Şu anda özel bir kurs merkezinde bilinmeyen bir biçimde eğitim alıyorum. Sınıf arkadaşlarımın yalnızca 4’te biri bu eğitimlerden faydalanabiliyor, geri kalanı okula gidemiyor. Bunun bir sebebi de kız çocukları için büyük bir tehdit kelam konusu ve ailelerin büyük bir kısmı da bu tehditten dolayı kızlarını bu kurslara göndermiyor. Biz de bu kurslara gidiyoruz ancak hiç bir şey muhakkak değil. Üniversite imtihanına girebilecek miyiz? Okullar bir daha açılacak mı? Gelecek için de tasalarımız var. İnançta hissetmiyoruz. Bayanların halka açık yerlerde yürüme hakları yok ve adamların eşlik etmesi gerekiyor. Ekonomik durumumuz her geçen daha makus oluyor. Durum bu biçimde devam ederse, ülkeyi terk etmekten öbür deva yok” tabirlerini kullandı.
‘KIZLARIN OKUMA ORANI YÜZDE 80 DÜŞTÜ’
Talibanla birlikte kızların yüzde 80 oranında okula erişiminin azaldığına dikkat çeken R. M.(18) de, şunları anlattı: “Okullarımız şu anda kapalı. Şu an, üniversite giriş imtihanı hazırlık kurslarında zımnî devam ediyoruz. İmkanlarım kısıtlı, az sayıda hocam, kitabım vardı lakin bir daha yeterli eğitim alıyorduk. Hem biz tıpkı vakitte hocalarımız imkanlar olmamasına rağmen oldukca uğraşıyorduk. Hepimizde meçhul bir gelecek korkusu var. Okullar kapandığı ve bayanların çalışma hakkı olmadığı için moralleri bozuluyor. Taliban’dan evvel sınıflarımız karmaydı. Evvelki senelerda yüzde 50-60’tan fazla kız ve birebir sayıda erkek vardı. Lakin artık maalesef sınıflar farklı ve yalnızca kızlar var ve sayımız şu an 10 kişi.”
Fotoğraf: Ercan Arslan
‘Türkiye’ye uygun ki gelmişim’
Stajyerimiz Farıshta Akbari (20) Türkiye’ye geliş kıssasını şu sözlerle anlattı: “2018 yılında kazandığım bir eğitim bursu ile Ankara’ya geldim. Burada 1 yıl lisan eğitimi aldıktan daha sonra da, Ankara Üniversitesi Gazetecilik Bölümü’nde girdim. Ben Türkiye’ye geldiğimde Taliban çabucak hemen idaresi ele geçirmiş değildi. Onların idareye gelmesiyle Afganistan’da her şey alt üst oldu. Ben bugün orada olsaydım, okula gidemeyecektim. O niçinle de uygun ki gelmişim. aslına bakarsanız Taliban idaresi ele geçirince, kaçabilen herkes kaçtı. Bilhassa de eğitimli beşerler ülkeyi terk etti. Hala kaçabilenler kaçıyor.”