Senim Tanay Karakuş – Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – ABD’nin Maryland eyaletindeki bir hastanede domuzdan alınarak 57 yaşındaki bir hastaya yapılan kalp nakli büyük dikkat çekti. Kalp, ameliyatın gerçekleştirileceği hastaneye ulaştırılırken, canlı dokuların bozulmaması için kokain ile karıştırılan özel bir koruyucuyla desteklenmiş ve bu biçimdece organın canlı kalması sağlanmıştı. Lakin nakilden 2 ay daha sonra David Bennett Sr.’den üzen haber geldi. Son anlarını ailesiyle birlikte geçiren David Bennett Sr., dünya çapında milyonları etkileyen bir miras bırakarak hayata veda etti.
David Bennett Sr., ölümcül kalp hastalığını tedavi etmek için öncü bir gayretle genetiği değiştirilmiş domuz kalp nakli yapılan dünyadaki birinci hasta oldu. Pekala tüm dikkatleri üzerine çeken bu nakil daha sonrası yaşanan mevti tıp dünyası nasıl yorumluyor?
Bu nakillerin ölmek üzere olan hastalara yapıldığını belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Melih Us, son deva olarak denendiğinin altını çizdi. Prof. Dr. Us’a bakılırsa aslında asıl sıkıntı ameliyatın başarılı ya da başarısız olup olmadığı değil, bedenin takılan domuz kalbini reddetmesi. Us, “Ameliyat başarısız olsa aslına bakarsanız hasta ameliyattan çıkamaz. Burada cerrahi bir başarısızlık kelam konusu değil. Organ nakillerinin tamamında en büyük sorun bedenin bir süre daha sonra nakledilen organı reddetmesidir. Beşerden beşere kalp naklinde de tıpkı sorun var ancak daha uzun bir müddetde oluyor bu. Kronik reddetme 7’nci yahut 8’inci yıl başlıyor, 10’uncu yılda da daha üst düzeye ulaşıyor” sözlerini kullandı.
‘2 AY HAYATTA KALMASI BİR MUCİZE’
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Bingür Sönmez de bu bahiste Prof. Dr. Melih Us ile birebir görüşte. Hastanın ameliyattan evvelki ömrünün birkaç günle hudutlu olduğunu ötürüsıyla ameliyat edilmeseydi fazlacatan hayatını yitirmiş olacağını söyleyen Prof. Dr. Sönmez, “Ameliyattan daha sonra 2 ay yaşaması bu formülün fazlaca başarılı olduğunu bize gösteriyor. Burada bir olumsuzluk yok. Dünyada birinci sefer genetiği değiştirilmiş bir organ nakli yapıldı. Tıpkı biçimde böbrek ve karaciğer üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Doğal ki kalp epeyce daha hayati olduğu için alınacak berbat sonuçlar dramatik olabiliyor fakat bu, hayli büyük bir geleceğin başlangıcı. Hastanın iki ay hayatta kalması mucizenin gerçekleşmesi” diye konuştu. Nakille ilgili medyaya yansıyan “Dünya tarihinde birinci kez gerçekleştirildi” tabirlerini gerçek bulmayan Bingür Sönmez, 1960’lı senelerdan beri domuz kalbiyle yapılan çalışmalar olduğunu söylemiş oldu. Domuzun bağışıklığı beşere en epey benzeyen hayvan olduğunu da ekleyen Bingür Sönmez, “Domuz kalbiyle yapılan birinci denemelerde 8-10 saat, kimi vakit 1 gün yaşayan beşerler olmuş. çabucak sonrasında maymunlar ve şempanzeler denenmiş. Maymunlar ve şempanzelerle yapılan laboratuvar çalışmalarını yürütmek fazlaca güç zira yılda bir yavru yapıyorlar ve gebelikleri uzun sürüyor. Domuzun bağışıklığı haricinde en büyük düzgünlüğü 12 yavru verebiliyor ve her yavru 6 ay daha sonra erişkin hale geliyor” ayrıntısını paylaştı.
‘BAŞARILI OLURSA ÇOK İNSANIN HAYATI KURTULUR’
Kalp naklinde verici bulmanın zorluklarına değinen Prof. Dr. Melih Us, kişinin beyin vefatı gerçekleşse bile kalbi atıyorsa nakil yapabildiklerinin altını çizdi. Kalp nakli için donör sayısının fazlaca az olduğunu, dünyada ve Türkiye’de binlerce insanın kalp nakli beklediğini hatta sıra beklerken hayatlarını kaybettiklerini söyleyen Prof. Dr. Us, bu niçinle yaşanan gelişimin çığır açıcı olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Bingür Sönmez de organ nakillerinde en büyük sorunun verici bulmak olduğunu belirtti. Karaciğer ve böbrekte birinci dereceden yakınlar içindeki doku uyuşmasının büyük bir mucize olduğunu söyleyen Prof. Dr. Sönmez, “Doku tiplemesi yapılarak epeyce başarılı nakiller yapılıyor. Lakin kalp nakillerindeki en büyük sorun yaşamakta olan bir insanın fakat beyin mevti gerçekleştikten daha sonra verici olarak kullanılabilmesi. Bu da verici oranını düşürebiliyor. Pandemidilk evvel Türkiye’de yılda 100’e yakın kalp nakli yapılabiliyordu ancak geçtiğimiz yılda 9-10’dan fazla kalp nakli yapılamamış. Karaciğer ve böbrek nakilleri ise devam etti. Şayet bu metot başarılı olursa hakikaten çok insanın ömrü kurtulur” açıklamasını yaptı.
Kalp nakli olanların hayatının son kademesinde olan beşerler olduklarının altını çizen Sönmez, domuz kalbi naklinin onlara vakit kazandıracağını söylemiş oldu. Prof. Dr. Sönmez, “Birkaç yıl yaşayıp reddetme basamağına geldiğinde şayet verici çıkmışsa ikinci bir nakille hastaya insan kalbi de nakledilebilir. Bu naklin hayat kurtarıcı olması için biraz daha vakte gereksinim var. 2 ay, 2 yıl üzere bir geçiş sürecinde yani verici bekleme noktasında şu anda kullanılan mekanik kalpler üzere büyük bir kurtarıcı olabilir” dedi.
‘1 AY DAHA YAŞASAYDI BAHTI FAZLA OLACAKTI’
Prof. Dr. Us da bu çalışmanın kısa bir süre daha sonra başarılı olacağını düşünüyor. Us, “Domuzdan beşere kalp nakli başarılı olursa ki inanıyorum bir gün başarılı olacak yüz binlerce insan kurtulacak. Yaklaşık 50 yıldır bu işler deneniyor. Şu anda bir fark var: Domuzdan elde edilen kalbin genleriyle oynandı. Oynandı ki insan bedeni bunu reddetmesin, ahenk sağlasın” diye konuştu. Bu çalışmada embriyo devrindeki tüp bebek prosedürüyle genetik olarak kalpteki 3 reddetme geninin iptal edildiğini ve 6 tane kabul etme geninin kabul edildiğini söyleyen Prof. Dr. Bingür Sönmez de, “Daha yapılacak öteki çalışmalar da var. Domuzun ömrü 15 yıl, ötürüsıyla hayli kısa gelebilir. Kalpte büyüme ihtimali de çok yüksek. Bundan daha sonraki çalışmalarda kalbin yıpranmasını engelleyen istikamette operasyonlar yapılacak” yorumunu yaptı. Ameliyattan daha sonra erken reddin 3-4 gün, geç reddin üç ay ortasında gerçekleştiğinin altını çizen Prof. Dr. Us ise, “Eğer 1 ay daha yaşasaydı talihi biraz daha fazla olacaktı. Muhtemelen ölen hastanın kalbinin şu an otopsisi yapılıyor. Buradan biroldukça ders çıkarılacak ve ona yönelik genleriyle oynanıp yenidendan denenecek. Lakin bu hastanın 2 ay yaşaması bile bizim için hayli büyük bir umut kaynağı” dedi.
‘KALBİN ERKEN YAŞLANMASI PROBLEM’
Prof. Dr. Sönmez’in değindiği domuz kalbinin erken yaşlanma sorununa de değinen Prof. Dr. Us, domuzların süratle büyüyüp yaşlandıklarını ve reddetme sorunu çözülünce ikinci çözülmesi gereken mevzunun da bu olduğunu söylemiş oldu. “Domuz kalbinin yaşlanması mı engellenecek yoksa kalp yaşlanınca hastaya yeni bir domuz kalbi daha mı yerleştirilecek?” sorusunu soran Us, buradaki sorunun hücrelerin dokuları reddetmesi olduğunun altını çizdi. Us, “Problem, alıcının bu domuz kalbini yabancı organ kabul edip, düşman görüp bütün savaşçı hücrelerini enfeksiyonla çaba eder üzere oraya yollayıp organı bitirmesi. Çok garip ancak bu o denli, kabul etmiyor. ‘Bu dokular benden değil’ deyip saldırıyor. Bunu engellemek için hastaya ilaç veriyoruz. Bunlar da o denli sıradan ilaçlar değil. Ona karşın, genetiğini değiştirmenize karşın olmuyor. O kadar büyük bir tepki ki bu olmuyor. Bunu 2 ay için başardılar. Yarın öbür gün tahminen 6 ay olacak, 1 yıl olacak, tahminen daha sonra yaşlanma sorunları çıkacak” tabirlerini kullandı.
Bu çalışmaların çığır açıcı olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Melih Us, öbür bir hayvandan organ nakli yapılamayacağını da iletti. Domuzun beşere hayli benzeyen bir hayvan olduğunu ve kalbinin neredeyse birebir insan kalbi üzere olduğunu söyleyen Prof. Dr. Us, “Yetişkin bir domuz 60-70 kg, yetişkin bir insan da yaklaşık o kilolarda. Ölçüler de tutuyor. Kalbin ve bedenin ölçüleri de birbirine tutuyor. Domuz o yüzden bu süreç için değerli. Erişkin domuz ve erişkin insan bedeni da epeyce benzeri” diye konuştu.
DOMUZ KALBİ İNSAN KALBİ
‘TÜRKİYE’DE DE MUVAFFAKİYETLE YAPILABİLİR’
Prof. Dr. Us şayet bu çalışmalar muvaffakiyetle tamamlanırsa Türkiye’ye de yansımasının epey kolay olacağı kanaatinde. Şu anda kalp cerrahisinde yapay domuz kapakçıklarını kullandıklarını söyleyen Us, “Bizim için kâfi ki gelişme olsun, cerrahisi kolay. Türkiye’nin sıhhat altyapısı bunu fazlaca kolay yapabilecek durumda. Nitekim Türk tabipleri bu mevzuda pek yeterli. Cerrahi olarak ABD ile yarışabilecek düzeyde. Geldiği gün emin olun ki sonraki günü Türkiye’de kullanılır” dedi.
Türk Kardiyoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Mustafa Kemal Erol de bu gelişmeyi olumlu kıymetlendiriyor. Türkiye’de kalp nakillerinin başarılı biçimde yapıldığının altını çizen Prof. Dr. Erol, “Bu teknoloji geliştiğinde anında Türkiye’de yapılabilir. Zira dünyadaki bütün gelişmeler ardından Türkiye’ye de yansıyor. Olağan şu an bunun için hayli erken. Şayet dünyada yapılabilirse Türkiye’de de yapılabilir. Beşerden beşere hayli başarılı kalp nakilleri yapılıyor, bu da yapılacaktır diye düşünüyorum. 80’li, 90’lı senelerda beşerler bypass ameliyatı olmak için Amerika’ya giderdi. Şu an beşerler bu süreçler için bize geliyorlar. Türkiye’de hayli yetenekli doktorlar var. Dünyadaki gelişmeler ve teknoloji epey çabuk ilerliyor. Ulaşmak hayli kolay. Türk doktorlarımız de bu olay gerçekleştiğinde gidip bunu öğrenip gelebilirler” diyerek kelamlarını noktaladı.
David Bennett Sr., ölümcül kalp hastalığını tedavi etmek için öncü bir gayretle genetiği değiştirilmiş domuz kalp nakli yapılan dünyadaki birinci hasta oldu. Pekala tüm dikkatleri üzerine çeken bu nakil daha sonrası yaşanan mevti tıp dünyası nasıl yorumluyor?
Bu nakillerin ölmek üzere olan hastalara yapıldığını belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Melih Us, son deva olarak denendiğinin altını çizdi. Prof. Dr. Us’a bakılırsa aslında asıl sıkıntı ameliyatın başarılı ya da başarısız olup olmadığı değil, bedenin takılan domuz kalbini reddetmesi. Us, “Ameliyat başarısız olsa aslına bakarsanız hasta ameliyattan çıkamaz. Burada cerrahi bir başarısızlık kelam konusu değil. Organ nakillerinin tamamında en büyük sorun bedenin bir süre daha sonra nakledilen organı reddetmesidir. Beşerden beşere kalp naklinde de tıpkı sorun var ancak daha uzun bir müddetde oluyor bu. Kronik reddetme 7’nci yahut 8’inci yıl başlıyor, 10’uncu yılda da daha üst düzeye ulaşıyor” sözlerini kullandı.
‘2 AY HAYATTA KALMASI BİR MUCİZE’
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Bingür Sönmez de bu bahiste Prof. Dr. Melih Us ile birebir görüşte. Hastanın ameliyattan evvelki ömrünün birkaç günle hudutlu olduğunu ötürüsıyla ameliyat edilmeseydi fazlacatan hayatını yitirmiş olacağını söyleyen Prof. Dr. Sönmez, “Ameliyattan daha sonra 2 ay yaşaması bu formülün fazlaca başarılı olduğunu bize gösteriyor. Burada bir olumsuzluk yok. Dünyada birinci sefer genetiği değiştirilmiş bir organ nakli yapıldı. Tıpkı biçimde böbrek ve karaciğer üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Doğal ki kalp epeyce daha hayati olduğu için alınacak berbat sonuçlar dramatik olabiliyor fakat bu, hayli büyük bir geleceğin başlangıcı. Hastanın iki ay hayatta kalması mucizenin gerçekleşmesi” diye konuştu. Nakille ilgili medyaya yansıyan “Dünya tarihinde birinci kez gerçekleştirildi” tabirlerini gerçek bulmayan Bingür Sönmez, 1960’lı senelerdan beri domuz kalbiyle yapılan çalışmalar olduğunu söylemiş oldu. Domuzun bağışıklığı beşere en epey benzeyen hayvan olduğunu da ekleyen Bingür Sönmez, “Domuz kalbiyle yapılan birinci denemelerde 8-10 saat, kimi vakit 1 gün yaşayan beşerler olmuş. çabucak sonrasında maymunlar ve şempanzeler denenmiş. Maymunlar ve şempanzelerle yapılan laboratuvar çalışmalarını yürütmek fazlaca güç zira yılda bir yavru yapıyorlar ve gebelikleri uzun sürüyor. Domuzun bağışıklığı haricinde en büyük düzgünlüğü 12 yavru verebiliyor ve her yavru 6 ay daha sonra erişkin hale geliyor” ayrıntısını paylaştı.
‘BAŞARILI OLURSA ÇOK İNSANIN HAYATI KURTULUR’
Kalp naklinde verici bulmanın zorluklarına değinen Prof. Dr. Melih Us, kişinin beyin vefatı gerçekleşse bile kalbi atıyorsa nakil yapabildiklerinin altını çizdi. Kalp nakli için donör sayısının fazlaca az olduğunu, dünyada ve Türkiye’de binlerce insanın kalp nakli beklediğini hatta sıra beklerken hayatlarını kaybettiklerini söyleyen Prof. Dr. Us, bu niçinle yaşanan gelişimin çığır açıcı olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Bingür Sönmez de organ nakillerinde en büyük sorunun verici bulmak olduğunu belirtti. Karaciğer ve böbrekte birinci dereceden yakınlar içindeki doku uyuşmasının büyük bir mucize olduğunu söyleyen Prof. Dr. Sönmez, “Doku tiplemesi yapılarak epeyce başarılı nakiller yapılıyor. Lakin kalp nakillerindeki en büyük sorun yaşamakta olan bir insanın fakat beyin mevti gerçekleştikten daha sonra verici olarak kullanılabilmesi. Bu da verici oranını düşürebiliyor. Pandemidilk evvel Türkiye’de yılda 100’e yakın kalp nakli yapılabiliyordu ancak geçtiğimiz yılda 9-10’dan fazla kalp nakli yapılamamış. Karaciğer ve böbrek nakilleri ise devam etti. Şayet bu metot başarılı olursa hakikaten çok insanın ömrü kurtulur” açıklamasını yaptı.
Kalp nakli olanların hayatının son kademesinde olan beşerler olduklarının altını çizen Sönmez, domuz kalbi naklinin onlara vakit kazandıracağını söylemiş oldu. Prof. Dr. Sönmez, “Birkaç yıl yaşayıp reddetme basamağına geldiğinde şayet verici çıkmışsa ikinci bir nakille hastaya insan kalbi de nakledilebilir. Bu naklin hayat kurtarıcı olması için biraz daha vakte gereksinim var. 2 ay, 2 yıl üzere bir geçiş sürecinde yani verici bekleme noktasında şu anda kullanılan mekanik kalpler üzere büyük bir kurtarıcı olabilir” dedi.
‘1 AY DAHA YAŞASAYDI BAHTI FAZLA OLACAKTI’
Prof. Dr. Us da bu çalışmanın kısa bir süre daha sonra başarılı olacağını düşünüyor. Us, “Domuzdan beşere kalp nakli başarılı olursa ki inanıyorum bir gün başarılı olacak yüz binlerce insan kurtulacak. Yaklaşık 50 yıldır bu işler deneniyor. Şu anda bir fark var: Domuzdan elde edilen kalbin genleriyle oynandı. Oynandı ki insan bedeni bunu reddetmesin, ahenk sağlasın” diye konuştu. Bu çalışmada embriyo devrindeki tüp bebek prosedürüyle genetik olarak kalpteki 3 reddetme geninin iptal edildiğini ve 6 tane kabul etme geninin kabul edildiğini söyleyen Prof. Dr. Bingür Sönmez de, “Daha yapılacak öteki çalışmalar da var. Domuzun ömrü 15 yıl, ötürüsıyla hayli kısa gelebilir. Kalpte büyüme ihtimali de çok yüksek. Bundan daha sonraki çalışmalarda kalbin yıpranmasını engelleyen istikamette operasyonlar yapılacak” yorumunu yaptı. Ameliyattan daha sonra erken reddin 3-4 gün, geç reddin üç ay ortasında gerçekleştiğinin altını çizen Prof. Dr. Us ise, “Eğer 1 ay daha yaşasaydı talihi biraz daha fazla olacaktı. Muhtemelen ölen hastanın kalbinin şu an otopsisi yapılıyor. Buradan biroldukça ders çıkarılacak ve ona yönelik genleriyle oynanıp yenidendan denenecek. Lakin bu hastanın 2 ay yaşaması bile bizim için hayli büyük bir umut kaynağı” dedi.
‘KALBİN ERKEN YAŞLANMASI PROBLEM’
Prof. Dr. Sönmez’in değindiği domuz kalbinin erken yaşlanma sorununa de değinen Prof. Dr. Us, domuzların süratle büyüyüp yaşlandıklarını ve reddetme sorunu çözülünce ikinci çözülmesi gereken mevzunun da bu olduğunu söylemiş oldu. “Domuz kalbinin yaşlanması mı engellenecek yoksa kalp yaşlanınca hastaya yeni bir domuz kalbi daha mı yerleştirilecek?” sorusunu soran Us, buradaki sorunun hücrelerin dokuları reddetmesi olduğunun altını çizdi. Us, “Problem, alıcının bu domuz kalbini yabancı organ kabul edip, düşman görüp bütün savaşçı hücrelerini enfeksiyonla çaba eder üzere oraya yollayıp organı bitirmesi. Çok garip ancak bu o denli, kabul etmiyor. ‘Bu dokular benden değil’ deyip saldırıyor. Bunu engellemek için hastaya ilaç veriyoruz. Bunlar da o denli sıradan ilaçlar değil. Ona karşın, genetiğini değiştirmenize karşın olmuyor. O kadar büyük bir tepki ki bu olmuyor. Bunu 2 ay için başardılar. Yarın öbür gün tahminen 6 ay olacak, 1 yıl olacak, tahminen daha sonra yaşlanma sorunları çıkacak” tabirlerini kullandı.
Bu çalışmaların çığır açıcı olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Melih Us, öbür bir hayvandan organ nakli yapılamayacağını da iletti. Domuzun beşere hayli benzeyen bir hayvan olduğunu ve kalbinin neredeyse birebir insan kalbi üzere olduğunu söyleyen Prof. Dr. Us, “Yetişkin bir domuz 60-70 kg, yetişkin bir insan da yaklaşık o kilolarda. Ölçüler de tutuyor. Kalbin ve bedenin ölçüleri de birbirine tutuyor. Domuz o yüzden bu süreç için değerli. Erişkin domuz ve erişkin insan bedeni da epeyce benzeri” diye konuştu.
DOMUZ KALBİ İNSAN KALBİ
‘TÜRKİYE’DE DE MUVAFFAKİYETLE YAPILABİLİR’
Prof. Dr. Us şayet bu çalışmalar muvaffakiyetle tamamlanırsa Türkiye’ye de yansımasının epey kolay olacağı kanaatinde. Şu anda kalp cerrahisinde yapay domuz kapakçıklarını kullandıklarını söyleyen Us, “Bizim için kâfi ki gelişme olsun, cerrahisi kolay. Türkiye’nin sıhhat altyapısı bunu fazlaca kolay yapabilecek durumda. Nitekim Türk tabipleri bu mevzuda pek yeterli. Cerrahi olarak ABD ile yarışabilecek düzeyde. Geldiği gün emin olun ki sonraki günü Türkiye’de kullanılır” dedi.
Türk Kardiyoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Mustafa Kemal Erol de bu gelişmeyi olumlu kıymetlendiriyor. Türkiye’de kalp nakillerinin başarılı biçimde yapıldığının altını çizen Prof. Dr. Erol, “Bu teknoloji geliştiğinde anında Türkiye’de yapılabilir. Zira dünyadaki bütün gelişmeler ardından Türkiye’ye de yansıyor. Olağan şu an bunun için hayli erken. Şayet dünyada yapılabilirse Türkiye’de de yapılabilir. Beşerden beşere hayli başarılı kalp nakilleri yapılıyor, bu da yapılacaktır diye düşünüyorum. 80’li, 90’lı senelerda beşerler bypass ameliyatı olmak için Amerika’ya giderdi. Şu an beşerler bu süreçler için bize geliyorlar. Türkiye’de hayli yetenekli doktorlar var. Dünyadaki gelişmeler ve teknoloji epey çabuk ilerliyor. Ulaşmak hayli kolay. Türk doktorlarımız de bu olay gerçekleştiğinde gidip bunu öğrenip gelebilirler” diyerek kelamlarını noktaladı.