Ayşe Özdemir – ABD’de bilgisayar çağının sembolü “Silikon Vadisi”yse, bizde de daktilo çağının simgesi efsanevi ismiyle Babıali’ydi. Ulusal gazetelerin merkezi Cağaloğlu’ndaydı. Gazeteciler, Sirkeci’den Babıali Yokuşu’nu çıkarak Cağaloğlu’ndaki gazetelerine ulaşır ve daktiloların başına geçip haberlerini, yazılarını yazarlardı. O daktilolar, Sirkeci’de dükkânları bulunan ustalar tarafınca bakılır, tamir edilirdi.
Semtteki iki dükkândan biri İtalyan asıllı Giovanni ustaya aitti. Vefa’da oturan Özaktaç ailesinin oğlu Hayrettin de çocukken yaz tatillerinde daktilo tamirciliğini öğrenmesi için ailesi tarafınca Giovanni ustaya emanet edilmişti. Hayrettin Özaktaç, 1967’de 14 – 15 yaşındayken çıraklıktan başladığı daktilo tamirciliğini bugüne kadar sürdürdü. Tamir ettiği yüzlerce daktiloya yeni hayat verdi. Lakin artık daktilo periyodu bitti.
Özaktaç, buna karşın Sirkeci’deki dükkânında fazlaca nadir de olsa getirilen daktiloları tamir ederek mesleğini sürdürüyor. Bu işin İstanbul’daki son temsilcisi. Kendisini Sirkeci’nin o eski hanlarından birinde ziyaret ettiğimizde, merdivene yayılan daktilo sesini duyar duymaz nostaljiye kapıldık.
Kohen’den Halit abiye
Sami Kohen, dünya haberlerini Milliyet okurları için daktiloda yazıyordu.
Hayrettin usta, 1970’lerde, 1980’lerde Cağaloğlu’ndaki tüm gazetelerin daktilolarının bakımlarını yaptıklarını anlatıyor: “Sıra sıraydı gazeteler… Dükkânda bir çizelgemiz vardı, hangi hafta sonu hangi gazeteye gideceğimizi muharrir ve akabinde gidip daktiloların bakımını yapardık. örneğin Milliyet’te alt kattaki matbaanın yanına tezgâhı açar, köşe muharrirlerinin ve haber yazanların üst katlardan getirilen daktilolarının bakımını yapardık. Sami Kohen’in, Halit Kıvanç’ın, Hasan Pulur’un daktilolarını temizler, denetim ederdik. Bizim Vefalı, Halit abinin Fatihli olması niçiniyle onunla dostluğumuz da vardı. Benim biraderin Tahtakale’de daktilo ithal edip sattığı bir dükkânı vardı. Halit abi daktilo alacağı vakit kol kola girer, biraderin dükkânına giderdik. Mükemmel bir insandı. Olivetti marka daktiloyu tercih ederdi, A klavye kullanırdı, iki parmakla epeyce da süratli yazardı.”
Ecevit’ten Selim İleri’ye
Bülent Ecevit seçim seyahatlerinde bile daktilo kullanırdı.
1974 – 2002 yılları içinde dört sefer başbakanlık yapan, ağır siyasi hayatı ortasında şiir de yazan Bülent Ecevit de daktilolarını tamir için Hayrettin ustaya yollarmış: “İktidarı sırasında 4 Erika marka daktilosunu getirdiler, hepsi F klavyeydi. Fakat Ecevit, A klavye kullanıyordu. Bu niçinle tüm harfleri söküp bir daha dizerek A klavye yapardık.” Ünlü muharrir Selim İleri de daktilo tutkunları içindeymış: “Selim İleri de daktilo kullanırdı, onun daktilosu tam antikaydı, siyah, eski çanta daktilolardandı. Bana bakım için daktilosunu yollamasının yanı sıra yazdığı kitaplardan da gönderirdi.” (Selim İleri bir röportajında da babasının yıllar evvel Zürih’ten aldığı daktiloda yazmayı sevdiğini söylemiş). Ayrıyeten arzuhalciler, avukatlar ve adliye nazaranvlileri de Özaktaç’ın sistemli müşterileri içindeymış.
Selim İleri birbirinden hisli romanlarını daktiloda yazdı.
O ses artık duyulmuyor
Ne var ki Cağaloğlu’nun vazgeçilmezi daktilo sesi bir an gelir duyulmaz olur, ki o ses Hayrettin ustaya bakılırsa bir müzik üzeredir, müziktir, ritmi vardır. Usta diyor ki; “Babıâli’nin havasında daktilo sesi vardı. Fakat o ses 20 yıl kadar evvel sustu, zira daktilo çağı kapandı. Dünyada da kullanan kalmayınca üreten de kalmadı. esasen Türkiye’de hiç bir vakit daktilo üretilmemişti. Türkiye daima ithal ediyordu. En son Bulgaristan üretiyordu, o da kapattı. Ruslar bilgisayar kullanmasına geçildikten daha sonra bir orta bilgiler sızıyor diye bir daha Bulgaristan’dan daktilo aldı fakat artık o da kalmadı. Daktiloya talep olmayınca bölüm bitti. 70’li, 80’li senelerda günde 20 – 30 daktilonun bakımını yapardım, artık ayda bir tane ya geliyor ya gelmiyor, mesleğimiz tarih oldu. Hâlâ hobi olarak daktilo kullanan, o sesi seven az sayıdaki insan da muhakkak bir yaşın üstünde.”
‘Dünya bilgisayar çöplüğüne döndü’
Hayrettin Özaktaç, “al, kullan, bozulunca at” biçimindeki günümüz anlayışı niçiniyle dünyanın bilgisayar çöplüğüne dönmesinin kederini yaşıyor: “Kullanıcıların birçok bilgisayarları bozulunca tamir ettirmeye yanaşmıyor. Zira bilgisayarı yenilemede kullanılacak gereçler epey kıymetli. Bu niçinle tamir ettireceğime yenisini alırım deyip, bilgisayarlarını atıyorlar. Her yer bozuk, kullanılmayan bilgisayarlarla doldu. Sinemalarda gördüğümüz kâbus üzere sahneler gerçek oldu. Lakin ben hiç daktilosunu çöplüğe atan görmedim. Zira bozulan daktilo tamir ettirilir. Bir daktilo bakımı yapıldığı sürece de hayli uzun vakit kullanılır.”
Semtteki iki dükkândan biri İtalyan asıllı Giovanni ustaya aitti. Vefa’da oturan Özaktaç ailesinin oğlu Hayrettin de çocukken yaz tatillerinde daktilo tamirciliğini öğrenmesi için ailesi tarafınca Giovanni ustaya emanet edilmişti. Hayrettin Özaktaç, 1967’de 14 – 15 yaşındayken çıraklıktan başladığı daktilo tamirciliğini bugüne kadar sürdürdü. Tamir ettiği yüzlerce daktiloya yeni hayat verdi. Lakin artık daktilo periyodu bitti.
Özaktaç, buna karşın Sirkeci’deki dükkânında fazlaca nadir de olsa getirilen daktiloları tamir ederek mesleğini sürdürüyor. Bu işin İstanbul’daki son temsilcisi. Kendisini Sirkeci’nin o eski hanlarından birinde ziyaret ettiğimizde, merdivene yayılan daktilo sesini duyar duymaz nostaljiye kapıldık.
Kohen’den Halit abiye
Sami Kohen, dünya haberlerini Milliyet okurları için daktiloda yazıyordu.
Hayrettin usta, 1970’lerde, 1980’lerde Cağaloğlu’ndaki tüm gazetelerin daktilolarının bakımlarını yaptıklarını anlatıyor: “Sıra sıraydı gazeteler… Dükkânda bir çizelgemiz vardı, hangi hafta sonu hangi gazeteye gideceğimizi muharrir ve akabinde gidip daktiloların bakımını yapardık. örneğin Milliyet’te alt kattaki matbaanın yanına tezgâhı açar, köşe muharrirlerinin ve haber yazanların üst katlardan getirilen daktilolarının bakımını yapardık. Sami Kohen’in, Halit Kıvanç’ın, Hasan Pulur’un daktilolarını temizler, denetim ederdik. Bizim Vefalı, Halit abinin Fatihli olması niçiniyle onunla dostluğumuz da vardı. Benim biraderin Tahtakale’de daktilo ithal edip sattığı bir dükkânı vardı. Halit abi daktilo alacağı vakit kol kola girer, biraderin dükkânına giderdik. Mükemmel bir insandı. Olivetti marka daktiloyu tercih ederdi, A klavye kullanırdı, iki parmakla epeyce da süratli yazardı.”
Ecevit’ten Selim İleri’ye
Bülent Ecevit seçim seyahatlerinde bile daktilo kullanırdı.
1974 – 2002 yılları içinde dört sefer başbakanlık yapan, ağır siyasi hayatı ortasında şiir de yazan Bülent Ecevit de daktilolarını tamir için Hayrettin ustaya yollarmış: “İktidarı sırasında 4 Erika marka daktilosunu getirdiler, hepsi F klavyeydi. Fakat Ecevit, A klavye kullanıyordu. Bu niçinle tüm harfleri söküp bir daha dizerek A klavye yapardık.” Ünlü muharrir Selim İleri de daktilo tutkunları içindeymış: “Selim İleri de daktilo kullanırdı, onun daktilosu tam antikaydı, siyah, eski çanta daktilolardandı. Bana bakım için daktilosunu yollamasının yanı sıra yazdığı kitaplardan da gönderirdi.” (Selim İleri bir röportajında da babasının yıllar evvel Zürih’ten aldığı daktiloda yazmayı sevdiğini söylemiş). Ayrıyeten arzuhalciler, avukatlar ve adliye nazaranvlileri de Özaktaç’ın sistemli müşterileri içindeymış.
Selim İleri birbirinden hisli romanlarını daktiloda yazdı.
O ses artık duyulmuyor
Ne var ki Cağaloğlu’nun vazgeçilmezi daktilo sesi bir an gelir duyulmaz olur, ki o ses Hayrettin ustaya bakılırsa bir müzik üzeredir, müziktir, ritmi vardır. Usta diyor ki; “Babıâli’nin havasında daktilo sesi vardı. Fakat o ses 20 yıl kadar evvel sustu, zira daktilo çağı kapandı. Dünyada da kullanan kalmayınca üreten de kalmadı. esasen Türkiye’de hiç bir vakit daktilo üretilmemişti. Türkiye daima ithal ediyordu. En son Bulgaristan üretiyordu, o da kapattı. Ruslar bilgisayar kullanmasına geçildikten daha sonra bir orta bilgiler sızıyor diye bir daha Bulgaristan’dan daktilo aldı fakat artık o da kalmadı. Daktiloya talep olmayınca bölüm bitti. 70’li, 80’li senelerda günde 20 – 30 daktilonun bakımını yapardım, artık ayda bir tane ya geliyor ya gelmiyor, mesleğimiz tarih oldu. Hâlâ hobi olarak daktilo kullanan, o sesi seven az sayıdaki insan da muhakkak bir yaşın üstünde.”
‘Dünya bilgisayar çöplüğüne döndü’
Hayrettin Özaktaç, “al, kullan, bozulunca at” biçimindeki günümüz anlayışı niçiniyle dünyanın bilgisayar çöplüğüne dönmesinin kederini yaşıyor: “Kullanıcıların birçok bilgisayarları bozulunca tamir ettirmeye yanaşmıyor. Zira bilgisayarı yenilemede kullanılacak gereçler epey kıymetli. Bu niçinle tamir ettireceğime yenisini alırım deyip, bilgisayarlarını atıyorlar. Her yer bozuk, kullanılmayan bilgisayarlarla doldu. Sinemalarda gördüğümüz kâbus üzere sahneler gerçek oldu. Lakin ben hiç daktilosunu çöplüğe atan görmedim. Zira bozulan daktilo tamir ettirilir. Bir daktilo bakımı yapıldığı sürece de hayli uzun vakit kullanılır.”