Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Takvimler 1933 yılını gösteriyordu. Tüm dünyanın tanıdığı saygın bilim insanı Albert Einstein, kısa bir süre evvel Almanya’dan Fransa’ya göç etmiş ve Paris’teki Collège de France’ta ders vermeye başlamıştı. Bir sonbahar günü üniversitedeki son dersini veren Einstein öğrencileriyle bahçede yürüyüş yapıyordu. Öğrencilerinden biri Almanya’da kalan bilim insanlarının geleceğini sorduğunda, Einstein hiç beklemediği bir anda gelen bu soru karşısında şaşkınlık yaşadı. Ülkesindeki siyasi sorunlar niçiniyle meslektaşlarının akıbetini merak eden Einstein, alacağı kararla birfazlaca insanın hayatını değiştirecekti. Alman bilim insanlarının geleceği için devayı Türkiye’de bulacağına inanan Einstein’ın kaleme alacağı bir mektup tarihe geçecek, yaşananlar yıllar daha sonra gün yüzüne çıkacaktı.
YAPILANLARDAN daha sonra YURT DIŞINA GÖÇ ETTİLER
Einstein’ın Fransa’ya göç etmesi sonucunın gerisinde Temmuz 1932’de Almanya’da yapılan federal seçimler faal rol oynadı. Ülkenin yazgısını değiştirecek seçimi günümüzde tüm dünyanın ‘diktatör’ olarak kabul ettiği Adolf Hitler liderliğindeki Nasyonal Sosyalist Alman Personel Partisi kazandı. Sandıktan zaferle ayrılan Hitler, 30 Ocak 1933 günü Almanya şansölyesi olarak atandı. Bu süreçte sırf Almanya’da değil, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada karanlık bir devir başlatan Hitler, ülkesindeki biroldukça Yahudi vatandaşına karşı adeta savaş açtı.
Yahudi vatandaşları topraklarından eden, birçoğunu ise toplama kamplarında mevte mahkum eden Hitler, çok milliyetçi siyasetleri niçiniyle Musevilerin Almanya’daki varlığından rahatsızdı. Tüm dünyanın dehşetle takip ettiği gelişmeler Almanya’daki bilim insanlarının geleceği için de önemli bir soru işareti oluşturuyordu. Yahudilere karşı izlenen tavrın öngörülemezliği başta bilim insanları olmak üzere biroldukca kişinin farklı ülkelere göç etme sonucu almasına sebep oldu. Almanya’dan Avrupa ve Amerika kıtasına göç eden kümeler içinde bilim insanları birinci sıralarda yer alıyordu. Bu şahıslar içinde bilimsel çalışmalarıyla takdir bakılırsan dünyaca ünlü fizikçi Albert Einstein da vardı.
ÜYELER TOPLANDI, KARAR VERİLDİ
Çalışmalarına Fransa’da devam etme sonucu alan bir küme bilim insanı içinde yer alan Albert Einstein, başta Museviler olmak üzere Hitler Almanyası’nda yaşananlara karşı harekete geçmeye karar verdi. Kendisi üzere Paris’e gelen Alman bilim insanlarıyla bir arada 1932 yılında Yahudi Nüfusu Müdafaa Kümeleri Birliği’ni (OSE) kurdu. Einstein ise birliğin lideri olarak seçildi. Almanya’da yaşanan insanlık dramı için bir tahlil bulmak isteyen Einstein, bahçede yürüyüş yaparken öğrencilerinden birinin kendisine sorduğu soru karşısında büyük bir şaşkınlık yaşadı. Kısa vakit ortasında bu şaşkınlık yerini harekete geçme dileğine bıraktı ve Einstein lideri olduğu OSE’nin üyelerini toplayarak onlara masadan karar almadan ayrılmayacağını söylemiş oldu.
Almanya’da Hitler’in yaptıklarını dehşet ortasında takip eden komşu ülkeler o periyotta büyük bir kararsızlık ortasındaydı. Başta Fransa olmak üzere biroldukça ülke karşılarına Hitler’i almamak için kendilerine sığınma talebinde bulunan Musevileri geri çeviriyordu. Almanya’da her saniye vefatla burun buruna bir biçimde hayatta kalma savaşı veren Museviler hayatlarını teminat altına alacak, kendilerine müsamaha ile yaklaşacak bir yere muhtaçlık duyuyordu. Öğrencisinin sorusuyla harekete geçme sonucu alan ve OSE üyeleriyle toplantı yapan Einstein’ın aklında bir yer vardı. O yer Türkiye’ydi.
İŞTE YILLAR daha sonra GÜN YÜZÜNE ÇIKAN O MEKTUP
Çevresindekilerden kağıt ve kalem isteyen Einstein vakit kaybetmeden Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Konseyi Başkanlığı’na bir mektup yazmaya başladı. Almanya’da fazlaca sayıda bilim beşerinin mesleklerini yapamayacak durumda olduğunu ayrıntılıca anlattığı 17 Eylül 1933 tarihindeki mektupta Einstein hiç bir karşılık beklemeden Türkiye’de çalışabileceklerini, Türk hükümetinin kelam konusu bilim insanlarını kabul etmesi halinde Türkiye’nin de değerli bir kar sağlayacağını söz eden cümlelere yer verdi. Einstein’ın 17 Eylül 1933’te kaleme aldığı mektupta şu tabirler yer alıyordu:
“Ekselansları, OSE Dünya Birliği’nin gurur lideri olarak, Almanya’dan 40 profesörle hekimin bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine müsaade vermeniz için müracaatta bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum. Kelamı edilen şahıslar Almanya’da hala yürürlükte olan yasalar niçiniyle mesleklerini icra edememektedirler. Birçok geniş deneyim, bilgi ve ilmi liyakat sahibi bulunan bu bireyler yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler. Ekselanslarından ülkenizde yerleşmeleri ve çalışmalarına devam etmeleri için müsaade vermeniz konusunda müracaatta bulunduğumuz deneyim sahibi uzman ve seçkin akademisyen olan bu 40 kişi birliğimize yapılan hayli sayıda müracaat içinden seçilmişlerdir. Bu ilim insanları, hükümetinizin talimatları doğrultusunda kurumlarınızın rastgele birinde bir yıl boyunca hiç bir karşılık beklemeden çalışmayı dilek etmektedirler. Bu müracaata dayanak vermek gayesiyle hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde yalnızca yüksek düzeyde bir insani faaliyette bulunmuş olmakla kalmayacağı, bunun ülkenize de ayrıyeten çıkar getireceği ümidimi tabir etmek cüretini buluyorum. Ekselanslarının sadık hizmetkarı olmaktan erdem duyan Prof. Albert Einstein”
EINSTEIN’A YANIT GECİKMEDİ
Einstein bu mektubu yazdığı sırada 1933 yılında Başbakanlık makamında İsmet İnönü vardı. ötürüsıyla 17 Eylül’de yazılan bu mektup İsmet Paşa’ya gitmişti. İnönü ise mektubu devrin Ulusal Eğitim Bakanı Reşit Galip Baydur ile görüştü. Başbakan İnönü, bir süre daha sonra da Einstein’a cevaben bir mektup kaleme aldı. Einstein’a gönderilen karşılık mektubunda şu tabirler yer aldı:
“Sayın Profesör, Almanya’yı yönetim eden kanunlar yüzünden artık bilimsel ve tıbbî çalışmalarını Almanya’da yürütemeyecek olan 40 profesör ve tabibin Türkiye’ye kabul edilmelerini isteyen 17 Eylül 1933 tarihindeki mektubunuzu aldım. Bu bireylerin hükümetimizin buyrukları altında kuruluşlarımızda bir sene boyunca fiyatsız olarak çalışmayı kabul edeceklerini de not ettim. Teklifinizin fazlaca cazip olduğunu kabul etmeme karşın bu teklifinizi ülkemizin kanun ve nizamnameleriyle uyuşturma imkânı görmediğimi söylemek zorundayım. Sayın Profesör, bildiğiniz üzere 40’tan fazla profesör ve tabibi sözleşmeyle istihdam ettik. Bunların birçok mektubunuzun konusu olan profesör ve tabiplerle tıpkı siyasi kurallar ortasında bulunmakta ve onlarla tıpkı vasfa ve kapasiteye sahip. Bu profesör ve doktorlar halihazırda geçerli olan kanun ve nizamnamelere uyarak bizde çalışmayı kabul etti. Şu anda menşei, kültür ve lisanları açısından epey değişik üyeleri ihtiva eden ve hassas bir sistem olan bir organizmayı kurmaya çalışıyoruz. Bu niçinle ortasında bulunduğumuz kaidelerde bu bireylerden daha fazla sayıda işçi istihdam etmemiz maalesef mümkün olmayacaktır. Sayın profesör, isteğinizi tatmin edememekten dolayı kederlerimi bildirir, en derin hislerime inanmanızı rica ederim.”
İsmet İnönü’nün Einstein’ı kibarca reddetmesinin akabinde bahis kapanmış üzere görünse de ikili içindeki mektuplaşmaya dair çeşitli savlar da var. Bu tezlere bakılırsa Einstein’ın mektubundan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün haberdar olduğu ve bilim insanı ile bağlantıya geçtiği tarafında. Diğer bir teze bakılırsa ise bu mektuptan Atatürk hiç bir vakit haberdar olmadı lakin ülkeye çeşitli periyotlarda biroldukca yabancı bilim insanı geldi ve çalıştı. Argümanlardan birincisini kanıtlayan biroldukca data bulunuyor. Bunlardan biri ise gazeteci ve tarihçi Murat Bardakçı’nın tezlerine dayanıyor.
‘DÜNYANIN EN BÜYÜK ÖNDERİNE SAHİPSİNİZ’
Gazeteci ve tarihçi Murat Bardakçı’nın savlarına nazaran Albert Einstein ve İsmet İnönü içindeki diyalogdan daha sonrasında bilime değer veren Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk devreye girmiş ve bilimsel çalışmalarına devam edebilmeleri için biroldukça Alman bilim insanını Türkiye’ye davet etmişti. Hatta bir periyot davet ettiği şahıslar içinde Einstein’ın da olduğu söyleniyor. Bu argümana dair en kuvvetli ispat, 1949 yılında ABD’deki Princeton Üniversitesi’nde Einstein ile görüşen İstanbul Teknik Üniversitesi’nin emekli hocalarından Prof. Dr. Münir Ülgür’ün Cumhuriyet gazetesinin Bilim Teknik ekine yaptığı açıklama olarak görülüyor. Prof. Dr. Münir Ülgür, Einstein ile içinde geçenleri şöyle anlatmıştı:
“İTÜ tarafınca General Electric’te eğitim çalışması yapmak üzere 1948’de ABD’ye gönderildim. Orada 2 buçuk sene kaldım. Philadelphia’da çalışıyordum ve Einstein’ın da Princeton Üniversitesi’nde olduğunu biliyordum. Einstein ile görüşmeyi istiyordum fakat bunun gerçekleşebileceğine fazlaca ihtimal veremiyordum. 1949 yılında bir gün üniversitedeki sekreterine telefon ettim ve görüşme isteğimi bildirdim. Hiç beklemediğim bir biçimde çabucak karşılık geldi ve Einstein’ın beni beklediği bildirildi. Eşim ve kızımla bir arada Einstein’ın üniversitedeki ofisine gittik. Bizi epey sıcak bir biçimde karşıladı ve bizimle yakından ilgilendi. Küçük kızımı dizine oturttu ve ona piyano çaldı. Onu harikulâde mütevazı bir insan olarak gördük. Bizi çabucak kabul etmesinin sebebi, benim Atatürk’ün bir evladı olmamdı. Konuşmalarımız sırasında Atatürk’ü kastederek ‘Siz biliyor musunuz, dünyanın en büyük önderine sahipsiniz’ dedi. 1933 yılında Türkiye’de yapılan Üniversite Islahatı sırasında Atatürk’ün, kendisinin de Türkiye’ye gelmesini istediğini söylemiş oldu ve ‘Arkadaşlarım daima oradaydı lakin burada imkânlar fazlaca fazla olduğu için burayı tercih ettim’ diyerek Atatürk’ün hem kendisine birebir vakitte arkadaşlarına ülkesinin kapılarının açıldığını iletti.”
Prof. Dr. Münir Ülgür’ün sözleri, Alman bilim insanlarının Türkiye’ye direkt doğruya Atatürk’ün talimatıyla geldiklerinin ispatı olarak görülüyor. Albert Einstein’ın yazdığı mektupa yanıt yazan kişi ise Atatürk değil, periyodun Başbakanı İsmet İnönü olmuştu. Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün bu mektuptan haberdar olup olmadığı ise dikkat cazip tezlere karşın net bir biçimde bilinmiyor. Ancak gerçek şu ki 1933 yılında yapılan Üniversite Islahatı ile bir arada Dârülfünun kapatılmış, yerine İstanbul Üniversitesi açılmıştı. İstanbul Üniversitesi’nde ise tıp, fen, edebiyat, hukuk ve iktisat fakültelerinde yabancı bilim insanları çalışmaya başlayarak her biri kendi alanında değerli işler başardı ve Türk bilim insanlarıyla ortak çalışmalar yaptı. Tüm bu gelişmelerin de savları güçlendiren nitelikte olduğu bir epeyce tarihçi tarafınca kabul nazarann bir görüş.
YAPILANLARDAN daha sonra YURT DIŞINA GÖÇ ETTİLER
Einstein’ın Fransa’ya göç etmesi sonucunın gerisinde Temmuz 1932’de Almanya’da yapılan federal seçimler faal rol oynadı. Ülkenin yazgısını değiştirecek seçimi günümüzde tüm dünyanın ‘diktatör’ olarak kabul ettiği Adolf Hitler liderliğindeki Nasyonal Sosyalist Alman Personel Partisi kazandı. Sandıktan zaferle ayrılan Hitler, 30 Ocak 1933 günü Almanya şansölyesi olarak atandı. Bu süreçte sırf Almanya’da değil, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada karanlık bir devir başlatan Hitler, ülkesindeki biroldukça Yahudi vatandaşına karşı adeta savaş açtı.
Yahudi vatandaşları topraklarından eden, birçoğunu ise toplama kamplarında mevte mahkum eden Hitler, çok milliyetçi siyasetleri niçiniyle Musevilerin Almanya’daki varlığından rahatsızdı. Tüm dünyanın dehşetle takip ettiği gelişmeler Almanya’daki bilim insanlarının geleceği için de önemli bir soru işareti oluşturuyordu. Yahudilere karşı izlenen tavrın öngörülemezliği başta bilim insanları olmak üzere biroldukca kişinin farklı ülkelere göç etme sonucu almasına sebep oldu. Almanya’dan Avrupa ve Amerika kıtasına göç eden kümeler içinde bilim insanları birinci sıralarda yer alıyordu. Bu şahıslar içinde bilimsel çalışmalarıyla takdir bakılırsan dünyaca ünlü fizikçi Albert Einstein da vardı.
ÜYELER TOPLANDI, KARAR VERİLDİ
Çalışmalarına Fransa’da devam etme sonucu alan bir küme bilim insanı içinde yer alan Albert Einstein, başta Museviler olmak üzere Hitler Almanyası’nda yaşananlara karşı harekete geçmeye karar verdi. Kendisi üzere Paris’e gelen Alman bilim insanlarıyla bir arada 1932 yılında Yahudi Nüfusu Müdafaa Kümeleri Birliği’ni (OSE) kurdu. Einstein ise birliğin lideri olarak seçildi. Almanya’da yaşanan insanlık dramı için bir tahlil bulmak isteyen Einstein, bahçede yürüyüş yaparken öğrencilerinden birinin kendisine sorduğu soru karşısında büyük bir şaşkınlık yaşadı. Kısa vakit ortasında bu şaşkınlık yerini harekete geçme dileğine bıraktı ve Einstein lideri olduğu OSE’nin üyelerini toplayarak onlara masadan karar almadan ayrılmayacağını söylemiş oldu.
Almanya’da Hitler’in yaptıklarını dehşet ortasında takip eden komşu ülkeler o periyotta büyük bir kararsızlık ortasındaydı. Başta Fransa olmak üzere biroldukça ülke karşılarına Hitler’i almamak için kendilerine sığınma talebinde bulunan Musevileri geri çeviriyordu. Almanya’da her saniye vefatla burun buruna bir biçimde hayatta kalma savaşı veren Museviler hayatlarını teminat altına alacak, kendilerine müsamaha ile yaklaşacak bir yere muhtaçlık duyuyordu. Öğrencisinin sorusuyla harekete geçme sonucu alan ve OSE üyeleriyle toplantı yapan Einstein’ın aklında bir yer vardı. O yer Türkiye’ydi.
İŞTE YILLAR daha sonra GÜN YÜZÜNE ÇIKAN O MEKTUP
Çevresindekilerden kağıt ve kalem isteyen Einstein vakit kaybetmeden Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Konseyi Başkanlığı’na bir mektup yazmaya başladı. Almanya’da fazlaca sayıda bilim beşerinin mesleklerini yapamayacak durumda olduğunu ayrıntılıca anlattığı 17 Eylül 1933 tarihindeki mektupta Einstein hiç bir karşılık beklemeden Türkiye’de çalışabileceklerini, Türk hükümetinin kelam konusu bilim insanlarını kabul etmesi halinde Türkiye’nin de değerli bir kar sağlayacağını söz eden cümlelere yer verdi. Einstein’ın 17 Eylül 1933’te kaleme aldığı mektupta şu tabirler yer alıyordu:
“Ekselansları, OSE Dünya Birliği’nin gurur lideri olarak, Almanya’dan 40 profesörle hekimin bilimsel ve tıbbi çalışmalarına Türkiye’de devam etmelerine müsaade vermeniz için müracaatta bulunmayı ekselanslarından rica ediyorum. Kelamı edilen şahıslar Almanya’da hala yürürlükte olan yasalar niçiniyle mesleklerini icra edememektedirler. Birçok geniş deneyim, bilgi ve ilmi liyakat sahibi bulunan bu bireyler yeni bir ülkede yaşadıkları takdirde son derece faydalı olacaklarını ispat edebilirler. Ekselanslarından ülkenizde yerleşmeleri ve çalışmalarına devam etmeleri için müsaade vermeniz konusunda müracaatta bulunduğumuz deneyim sahibi uzman ve seçkin akademisyen olan bu 40 kişi birliğimize yapılan hayli sayıda müracaat içinden seçilmişlerdir. Bu ilim insanları, hükümetinizin talimatları doğrultusunda kurumlarınızın rastgele birinde bir yıl boyunca hiç bir karşılık beklemeden çalışmayı dilek etmektedirler. Bu müracaata dayanak vermek gayesiyle hükümetinizin talebi kabul etmesi halinde yalnızca yüksek düzeyde bir insani faaliyette bulunmuş olmakla kalmayacağı, bunun ülkenize de ayrıyeten çıkar getireceği ümidimi tabir etmek cüretini buluyorum. Ekselanslarının sadık hizmetkarı olmaktan erdem duyan Prof. Albert Einstein”
EINSTEIN’A YANIT GECİKMEDİ
Einstein bu mektubu yazdığı sırada 1933 yılında Başbakanlık makamında İsmet İnönü vardı. ötürüsıyla 17 Eylül’de yazılan bu mektup İsmet Paşa’ya gitmişti. İnönü ise mektubu devrin Ulusal Eğitim Bakanı Reşit Galip Baydur ile görüştü. Başbakan İnönü, bir süre daha sonra da Einstein’a cevaben bir mektup kaleme aldı. Einstein’a gönderilen karşılık mektubunda şu tabirler yer aldı:
“Sayın Profesör, Almanya’yı yönetim eden kanunlar yüzünden artık bilimsel ve tıbbî çalışmalarını Almanya’da yürütemeyecek olan 40 profesör ve tabibin Türkiye’ye kabul edilmelerini isteyen 17 Eylül 1933 tarihindeki mektubunuzu aldım. Bu bireylerin hükümetimizin buyrukları altında kuruluşlarımızda bir sene boyunca fiyatsız olarak çalışmayı kabul edeceklerini de not ettim. Teklifinizin fazlaca cazip olduğunu kabul etmeme karşın bu teklifinizi ülkemizin kanun ve nizamnameleriyle uyuşturma imkânı görmediğimi söylemek zorundayım. Sayın Profesör, bildiğiniz üzere 40’tan fazla profesör ve tabibi sözleşmeyle istihdam ettik. Bunların birçok mektubunuzun konusu olan profesör ve tabiplerle tıpkı siyasi kurallar ortasında bulunmakta ve onlarla tıpkı vasfa ve kapasiteye sahip. Bu profesör ve doktorlar halihazırda geçerli olan kanun ve nizamnamelere uyarak bizde çalışmayı kabul etti. Şu anda menşei, kültür ve lisanları açısından epey değişik üyeleri ihtiva eden ve hassas bir sistem olan bir organizmayı kurmaya çalışıyoruz. Bu niçinle ortasında bulunduğumuz kaidelerde bu bireylerden daha fazla sayıda işçi istihdam etmemiz maalesef mümkün olmayacaktır. Sayın profesör, isteğinizi tatmin edememekten dolayı kederlerimi bildirir, en derin hislerime inanmanızı rica ederim.”
İsmet İnönü’nün Einstein’ı kibarca reddetmesinin akabinde bahis kapanmış üzere görünse de ikili içindeki mektuplaşmaya dair çeşitli savlar da var. Bu tezlere bakılırsa Einstein’ın mektubundan Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün haberdar olduğu ve bilim insanı ile bağlantıya geçtiği tarafında. Diğer bir teze bakılırsa ise bu mektuptan Atatürk hiç bir vakit haberdar olmadı lakin ülkeye çeşitli periyotlarda biroldukca yabancı bilim insanı geldi ve çalıştı. Argümanlardan birincisini kanıtlayan biroldukca data bulunuyor. Bunlardan biri ise gazeteci ve tarihçi Murat Bardakçı’nın tezlerine dayanıyor.
‘DÜNYANIN EN BÜYÜK ÖNDERİNE SAHİPSİNİZ’
Gazeteci ve tarihçi Murat Bardakçı’nın savlarına nazaran Albert Einstein ve İsmet İnönü içindeki diyalogdan daha sonrasında bilime değer veren Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk devreye girmiş ve bilimsel çalışmalarına devam edebilmeleri için biroldukça Alman bilim insanını Türkiye’ye davet etmişti. Hatta bir periyot davet ettiği şahıslar içinde Einstein’ın da olduğu söyleniyor. Bu argümana dair en kuvvetli ispat, 1949 yılında ABD’deki Princeton Üniversitesi’nde Einstein ile görüşen İstanbul Teknik Üniversitesi’nin emekli hocalarından Prof. Dr. Münir Ülgür’ün Cumhuriyet gazetesinin Bilim Teknik ekine yaptığı açıklama olarak görülüyor. Prof. Dr. Münir Ülgür, Einstein ile içinde geçenleri şöyle anlatmıştı:
“İTÜ tarafınca General Electric’te eğitim çalışması yapmak üzere 1948’de ABD’ye gönderildim. Orada 2 buçuk sene kaldım. Philadelphia’da çalışıyordum ve Einstein’ın da Princeton Üniversitesi’nde olduğunu biliyordum. Einstein ile görüşmeyi istiyordum fakat bunun gerçekleşebileceğine fazlaca ihtimal veremiyordum. 1949 yılında bir gün üniversitedeki sekreterine telefon ettim ve görüşme isteğimi bildirdim. Hiç beklemediğim bir biçimde çabucak karşılık geldi ve Einstein’ın beni beklediği bildirildi. Eşim ve kızımla bir arada Einstein’ın üniversitedeki ofisine gittik. Bizi epey sıcak bir biçimde karşıladı ve bizimle yakından ilgilendi. Küçük kızımı dizine oturttu ve ona piyano çaldı. Onu harikulâde mütevazı bir insan olarak gördük. Bizi çabucak kabul etmesinin sebebi, benim Atatürk’ün bir evladı olmamdı. Konuşmalarımız sırasında Atatürk’ü kastederek ‘Siz biliyor musunuz, dünyanın en büyük önderine sahipsiniz’ dedi. 1933 yılında Türkiye’de yapılan Üniversite Islahatı sırasında Atatürk’ün, kendisinin de Türkiye’ye gelmesini istediğini söylemiş oldu ve ‘Arkadaşlarım daima oradaydı lakin burada imkânlar fazlaca fazla olduğu için burayı tercih ettim’ diyerek Atatürk’ün hem kendisine birebir vakitte arkadaşlarına ülkesinin kapılarının açıldığını iletti.”
Prof. Dr. Münir Ülgür’ün sözleri, Alman bilim insanlarının Türkiye’ye direkt doğruya Atatürk’ün talimatıyla geldiklerinin ispatı olarak görülüyor. Albert Einstein’ın yazdığı mektupa yanıt yazan kişi ise Atatürk değil, periyodun Başbakanı İsmet İnönü olmuştu. Ulu Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün bu mektuptan haberdar olup olmadığı ise dikkat cazip tezlere karşın net bir biçimde bilinmiyor. Ancak gerçek şu ki 1933 yılında yapılan Üniversite Islahatı ile bir arada Dârülfünun kapatılmış, yerine İstanbul Üniversitesi açılmıştı. İstanbul Üniversitesi’nde ise tıp, fen, edebiyat, hukuk ve iktisat fakültelerinde yabancı bilim insanları çalışmaya başlayarak her biri kendi alanında değerli işler başardı ve Türk bilim insanlarıyla ortak çalışmalar yaptı. Tüm bu gelişmelerin de savları güçlendiren nitelikte olduğu bir epeyce tarihçi tarafınca kabul nazarann bir görüş.