Habil Tangoren – Gravür sanatkarı Yeşim Yıldız Kalaycıoğlu, yapıtlarında işlediği tema niçiniyle sanat topluluğunda “Anka kuşunun ve kelebeklerin anası” olarak tanınıyor. “yaşamın kendisi aslında metamorfoz. Kelebek benim için değişimin, dönüşümün simgesidir. Sürünen bir tırtılın, geçirdiği evrim sonunda havada uçuşan naif bir kelebeğe dönüşmesi beni daima etkilemiştir” diyen Kalaycıoğlu, ile sıcak ve samimi bir röportaj gerçekleştirdim.
Sanat hayatına nasıl başladınız?
Erken evlilik, çocuk sahibi olma ve erken anne-baba kaybı yaşadım. bu biçimde olunca hayatın yükü de genç yaşta omuzlarıma bindi. 20’li yaşlarımda kendime yeni bir uğraş bulma arayışına girdim, çeşitli kurslara gittim. Bu süreç beni geliştirdi. Bir devir ahşap boyamayı öğrendim. bu vakitte Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi öğretim üyesi kalemkâr Kaya Üçer hocam oldu. Ondan epey şey öğrendim.
sonrasındasında kendimi oldukça geliştirdim. 33-34 yaşlarımdayken sanat merkezi sahibi bir arkadaşım bana ‘ahşap boyama dersleri verir misin?’ deyince evvel tereddüt ettim. Fakat daha sonra, bir kitapta bir Fransız atasözü okudum: “Birşey bilmiyorsan kitap oku, hiçbirşey bilmiyorsan öğretmen ol.” Bunu görür görmez, demek ki bu yolda yürümeliyim dedim kendi kendime ve ders vermeye başladım. Yüzlerce öğrencim oldu, hem onlar birşeyler öğrendi hem ben geliştim.
İşte bu biçimde ‘Ben üniversiteye gitmeliyim’ dedim ve 35 yaşında üniversiteye başladım. İmtihana girdim Trakya Üniversitesi Edirne onarım kısmına kaydoldum. Kızım da o sırada 15 yaşına gelmişti. Onu babasına bıraktım ve üniversiteye gittim. Onarım kısmı sıradan ağırdır. Topraktan çıkan yapıtların onarımını yapıyorduk ve hakikaten çok ağır çalışıyorduk. daha sonradan anladım ki, yaptığım en gerçek işlerden bir tanesiydi bu. Orada sabretmeyi, azmi ve acı çekmeyi öğrendim. daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi’ne yapı onarımı kısmına geçtim.
Yeditepe bienaline katılırken atılmış, ölmüş palmiye yapraklarından, liflerinden bir Anka kuşu heykeli yapmak istedim. Bununla ölümsüzlüğü ortaya koymak istedim. Ve Anka kuşunun küllerinden doğması üzere o atıklardan bir Anka kuşu heykeli çıkardım ortaya.
Gravürle nasıl tanıştınız, gravüre geçişiniz nasıl oldu?
bir süre daha sonra İsviçre’den ünlü gravür sanatkarı Güngör İblikci hocam geldi. Onu çocukluğumdan beri tanırdım. Arkadaşım Dava Oğuz’un dayısıydı. Birgün İdeal, beni Güngör hoca ile tanıştırdı. Hocanın yapıtlarını epey beğenirdim, Türkiye’de stantlar açtığında hiç kaçırmazdım. Güngör hocanın atölyesine geldim ve tekrar da oradan çıkmadım. Hoca hayli disiplinli, çalışkan, sebatkâr ve azimliydi. Benim üretimde da bunlar vardı. birlikte çalışmaya başladık. O kendi gravür tekniklerini bana anlattı, hayli emek verdi. Ben de Güngör hocamın teknikleri ve daha evvelki hocalarımdan öğrendiğim çalışmalarla yeni teknikler geliştirdim. 17 yıldır Güngör hoca ile bir arada çalışıyoruz. Hocamın benim ömrümdeki yeri fazlaca başka ve özeldir. Bana fazlaca şey öğretti. Beni daima destekledi. Onun ömründe da benim yerimin farklı olduğunu biliyorum.
Gravür nasıl bir sanat kısmıdır?
Gravür güç bir sanat kolu. Fotoğraf üstü bir sanat. Fotoğraf yapmak kolay değil lakin gravür, onun biraz daha ötesidir. Renkler her vakit istediğim üzere çıkmıyor. Yaptığım plan, derinliği, asit oranı, presin sıkışıklığının ehemmiyeti epey büyük. Her şey birbirine o kadar bağlı ki, bir etap eksik kalırsa ortaya öbür bir şey çıkıyor. Bunu öğrenmek benim için hiç kolay olmadı. Tahminen yüzlerce baskı yaptım. Baskılar birikti birikti o denli ki koyacak yer bulamadım.
Eserlerinizde kuş temasını nasıl tercih ettiniz?
2017 yılındaydı. İstanbul Sultanahmet’te Yeditepe bienali düzenleniyordu. Cumhurbaşkanlığı himayesinde bir tertipti. Ben de başvurdum ve kabul edildim. Arkeoloji müzesinde benim için bir kısım oluşturuldu. Bienale Güngör hocamla birlikte katıldık. Katılma koşulu olarak birkaç tema vardı. Ben kuş temasıyla katıldım. bu biçimdea kadar kelebekleri çalışıyordum.
Kelebekler ömrümde değerli bir dönüm noktamı temsil ediyor. Kelebek benim için değişim, dönüşümün simgesidir. Sürünen bir tırtılın geçirdiği evrim sonunda havada uçuşan naif bir kelebeğe dönüşmesi beni daima etkilemiştir. Yaklaşık 30-35 yıl tasavvufla ilgilendiğim için bu benim ilgi alanıma girdi ve 2013 yılında Beylerbeyi Sarayı’nda kelebekler standı açtım. Çok başarılı bir sergiydi, sanatseverlerden büyük ilgi gördü.
hemen sonrasında manevi tarafı ağır olan bir arkadaşım, “Yeşim niye Anka kuşunu çalışmıyorsun” dedi. Arkadaşımın bu kelamları başımın bir yerlerinde duruyordu. Yeditepe bienalinde kuş temasını seçerken bu kelamları hatırladım ve “Anka kuşunu çalışacağım” dedim kendi kendime. Anka kuşunu çalışırken, tıpkı kelebeklerde olduğu üzere manaya ehemmiyet verdim. Neydi Anka kuşu, neyi anlatıyor? ömrümdeki yeri nedir? Araştırdım, düzgünce içine girdim. Bu husustaki İranlı mutasavvıf ve şair Feridüddin Attar’ın kitaplarını okudum, çalışmalarımda onlardan ilham aldım. “Kamil beşere gerçek nasıl yol alınır”ı anlamaya çalıştım. bu biçimdece yapıtlarımda Anka kuşuna geçtim.
Katıldığınız karma ve şahsi sergileriniz?
Yurt ortasında ve yurt haricinde epey sayıda karma standa katıldım. Birinci şahsi standım, 2013 yılında Beylerbeyi Sarayı’ndaki kelebekler çalışmamdı. Standın ismi da Metamorfoz’du. daha sonra da 2018’de Yeditepe bienalindeki Anka kuşu standım var.
ondan sonrasında Yunus Emre Enstitüsü dayanağıyla İtalya’da Roma’da “La Fenice-Anka kuşu” standı açtım. Bu standım de İtalyan sanatseverler tarafınca büyük ilgi gördü, yapıtlarım epeyce beğenildi. Bir Türk bayanı olarak bunu gerçekleştirebildiğim için hayli memnunum. Allah’a şükrettim. Zira bu benim hayallerimin epeyce ötesinde bir şeydi. İtalya sanat açısından fazlaca beğendiğim, tüm sanat yapıtlarını hayranlıkla incelediğim bir ülkeydi. bu biçimde bir şahsi sergiyi Rönesans’ın beşiği olan bir ülkede gerçekleştirmek benim açımdan inanılmaz bir olaydı.
Restorasyondan gravüre geçişiniz nasıl oldu?
Şöyle, onarım çalışmalarını yaparken bunlardan büyük keyif alıyordum. Eski yapıtlara dokunurken onlarla bütünleşiyordum. ömrüm boyunca biroldukca kursa gittim, el marifetimi geliştirdim. Bir yandan da içimden bir ses, “Yeşim sen özgür olmalısın. Onarım fazlaca hoş ancak özgür takılmalısın” diyordu. Sonunda Güngör hocamla çalışmaya başladıktan daha sonra gravürün içine yeterlice girdim. Gravür bu biçimdece benim yaşam biçimim oldu.
Manaya, derinliğe gitme gayreti
Eserlerinizde mitoloji ve tasavvuf ögelerini ağır biçimde görüyorum.
Mitolojik ögeler aslına bakarsanız ömrümüzün her devrinde bir mana tabir eder. Tasavvufta da bu biçimde. O yüzden daima birşeylerle bağdaştırmaya çalışıp, manaya, derinliğe gitmeye uğraş ediyorum.
Çalışmalarınızda şamanik izler de var. Şamanizme merakınız var mı?
Şamanizm, Türklerin özünde, kökünde var. Benim içimde de ağır biçimde var. Hayat beni şamanik çalışmalara yönlendirdi. Okuduğum kitaplardan şuur altıma göndermeler oluyor. Bu da yapıtlarıma yansıyor. Bir periyot Peru seyahatim oldu. Orada da İnkaların ömür biçimini, şamanların topluluklardaki tesirlerini ve ehemmiyetini inceledim. daha sonraki yapıtlarımda bunların da yansımaları oldu olağan ki.
İşte sonsuzluk burada
Hayata ve sanata dair bir bildiriniz var mı?
Sanat bir insanın şayet olmazsa olmazı diye düşünüyorum. Sanatsız bir hayat bence hiçbir şeydir. Sanatın hangi kolu olursa olsun, insanın hayatında olması gerekir. Zira bizi besleyen, deşarj eden, şarj eden en kıymetli öge sanattır. Yaptığım Anka kuşu heykeli kendinden kendini yarattı. Kıyıda atılmış, ölmüş, kesilmiş bir palmiye ağacının kalıntılarını topladım, “Ben bunlardan bir şey yapabilirim, hayata döndürebilirim” dedim. Ölmüş bir şeyi bile canlandırabiliriz hayata geçirebiliriz. İşte sonsuzluk burada.
Sanat hayatına nasıl başladınız?
Erken evlilik, çocuk sahibi olma ve erken anne-baba kaybı yaşadım. bu biçimde olunca hayatın yükü de genç yaşta omuzlarıma bindi. 20’li yaşlarımda kendime yeni bir uğraş bulma arayışına girdim, çeşitli kurslara gittim. Bu süreç beni geliştirdi. Bir devir ahşap boyamayı öğrendim. bu vakitte Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi öğretim üyesi kalemkâr Kaya Üçer hocam oldu. Ondan epey şey öğrendim.
sonrasındasında kendimi oldukça geliştirdim. 33-34 yaşlarımdayken sanat merkezi sahibi bir arkadaşım bana ‘ahşap boyama dersleri verir misin?’ deyince evvel tereddüt ettim. Fakat daha sonra, bir kitapta bir Fransız atasözü okudum: “Birşey bilmiyorsan kitap oku, hiçbirşey bilmiyorsan öğretmen ol.” Bunu görür görmez, demek ki bu yolda yürümeliyim dedim kendi kendime ve ders vermeye başladım. Yüzlerce öğrencim oldu, hem onlar birşeyler öğrendi hem ben geliştim.
İşte bu biçimde ‘Ben üniversiteye gitmeliyim’ dedim ve 35 yaşında üniversiteye başladım. İmtihana girdim Trakya Üniversitesi Edirne onarım kısmına kaydoldum. Kızım da o sırada 15 yaşına gelmişti. Onu babasına bıraktım ve üniversiteye gittim. Onarım kısmı sıradan ağırdır. Topraktan çıkan yapıtların onarımını yapıyorduk ve hakikaten çok ağır çalışıyorduk. daha sonradan anladım ki, yaptığım en gerçek işlerden bir tanesiydi bu. Orada sabretmeyi, azmi ve acı çekmeyi öğrendim. daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi’ne yapı onarımı kısmına geçtim.
Yeditepe bienaline katılırken atılmış, ölmüş palmiye yapraklarından, liflerinden bir Anka kuşu heykeli yapmak istedim. Bununla ölümsüzlüğü ortaya koymak istedim. Ve Anka kuşunun küllerinden doğması üzere o atıklardan bir Anka kuşu heykeli çıkardım ortaya.
Gravürle nasıl tanıştınız, gravüre geçişiniz nasıl oldu?
bir süre daha sonra İsviçre’den ünlü gravür sanatkarı Güngör İblikci hocam geldi. Onu çocukluğumdan beri tanırdım. Arkadaşım Dava Oğuz’un dayısıydı. Birgün İdeal, beni Güngör hoca ile tanıştırdı. Hocanın yapıtlarını epey beğenirdim, Türkiye’de stantlar açtığında hiç kaçırmazdım. Güngör hocanın atölyesine geldim ve tekrar da oradan çıkmadım. Hoca hayli disiplinli, çalışkan, sebatkâr ve azimliydi. Benim üretimde da bunlar vardı. birlikte çalışmaya başladık. O kendi gravür tekniklerini bana anlattı, hayli emek verdi. Ben de Güngör hocamın teknikleri ve daha evvelki hocalarımdan öğrendiğim çalışmalarla yeni teknikler geliştirdim. 17 yıldır Güngör hoca ile bir arada çalışıyoruz. Hocamın benim ömrümdeki yeri fazlaca başka ve özeldir. Bana fazlaca şey öğretti. Beni daima destekledi. Onun ömründe da benim yerimin farklı olduğunu biliyorum.
Gravür nasıl bir sanat kısmıdır?
Gravür güç bir sanat kolu. Fotoğraf üstü bir sanat. Fotoğraf yapmak kolay değil lakin gravür, onun biraz daha ötesidir. Renkler her vakit istediğim üzere çıkmıyor. Yaptığım plan, derinliği, asit oranı, presin sıkışıklığının ehemmiyeti epey büyük. Her şey birbirine o kadar bağlı ki, bir etap eksik kalırsa ortaya öbür bir şey çıkıyor. Bunu öğrenmek benim için hiç kolay olmadı. Tahminen yüzlerce baskı yaptım. Baskılar birikti birikti o denli ki koyacak yer bulamadım.
Eserlerinizde kuş temasını nasıl tercih ettiniz?
2017 yılındaydı. İstanbul Sultanahmet’te Yeditepe bienali düzenleniyordu. Cumhurbaşkanlığı himayesinde bir tertipti. Ben de başvurdum ve kabul edildim. Arkeoloji müzesinde benim için bir kısım oluşturuldu. Bienale Güngör hocamla birlikte katıldık. Katılma koşulu olarak birkaç tema vardı. Ben kuş temasıyla katıldım. bu biçimdea kadar kelebekleri çalışıyordum.
Kelebekler ömrümde değerli bir dönüm noktamı temsil ediyor. Kelebek benim için değişim, dönüşümün simgesidir. Sürünen bir tırtılın geçirdiği evrim sonunda havada uçuşan naif bir kelebeğe dönüşmesi beni daima etkilemiştir. Yaklaşık 30-35 yıl tasavvufla ilgilendiğim için bu benim ilgi alanıma girdi ve 2013 yılında Beylerbeyi Sarayı’nda kelebekler standı açtım. Çok başarılı bir sergiydi, sanatseverlerden büyük ilgi gördü.
hemen sonrasında manevi tarafı ağır olan bir arkadaşım, “Yeşim niye Anka kuşunu çalışmıyorsun” dedi. Arkadaşımın bu kelamları başımın bir yerlerinde duruyordu. Yeditepe bienalinde kuş temasını seçerken bu kelamları hatırladım ve “Anka kuşunu çalışacağım” dedim kendi kendime. Anka kuşunu çalışırken, tıpkı kelebeklerde olduğu üzere manaya ehemmiyet verdim. Neydi Anka kuşu, neyi anlatıyor? ömrümdeki yeri nedir? Araştırdım, düzgünce içine girdim. Bu husustaki İranlı mutasavvıf ve şair Feridüddin Attar’ın kitaplarını okudum, çalışmalarımda onlardan ilham aldım. “Kamil beşere gerçek nasıl yol alınır”ı anlamaya çalıştım. bu biçimdece yapıtlarımda Anka kuşuna geçtim.
Katıldığınız karma ve şahsi sergileriniz?
Yurt ortasında ve yurt haricinde epey sayıda karma standa katıldım. Birinci şahsi standım, 2013 yılında Beylerbeyi Sarayı’ndaki kelebekler çalışmamdı. Standın ismi da Metamorfoz’du. daha sonra da 2018’de Yeditepe bienalindeki Anka kuşu standım var.
ondan sonrasında Yunus Emre Enstitüsü dayanağıyla İtalya’da Roma’da “La Fenice-Anka kuşu” standı açtım. Bu standım de İtalyan sanatseverler tarafınca büyük ilgi gördü, yapıtlarım epeyce beğenildi. Bir Türk bayanı olarak bunu gerçekleştirebildiğim için hayli memnunum. Allah’a şükrettim. Zira bu benim hayallerimin epeyce ötesinde bir şeydi. İtalya sanat açısından fazlaca beğendiğim, tüm sanat yapıtlarını hayranlıkla incelediğim bir ülkeydi. bu biçimde bir şahsi sergiyi Rönesans’ın beşiği olan bir ülkede gerçekleştirmek benim açımdan inanılmaz bir olaydı.
Restorasyondan gravüre geçişiniz nasıl oldu?
Şöyle, onarım çalışmalarını yaparken bunlardan büyük keyif alıyordum. Eski yapıtlara dokunurken onlarla bütünleşiyordum. ömrüm boyunca biroldukca kursa gittim, el marifetimi geliştirdim. Bir yandan da içimden bir ses, “Yeşim sen özgür olmalısın. Onarım fazlaca hoş ancak özgür takılmalısın” diyordu. Sonunda Güngör hocamla çalışmaya başladıktan daha sonra gravürün içine yeterlice girdim. Gravür bu biçimdece benim yaşam biçimim oldu.
Manaya, derinliğe gitme gayreti
Eserlerinizde mitoloji ve tasavvuf ögelerini ağır biçimde görüyorum.
Mitolojik ögeler aslına bakarsanız ömrümüzün her devrinde bir mana tabir eder. Tasavvufta da bu biçimde. O yüzden daima birşeylerle bağdaştırmaya çalışıp, manaya, derinliğe gitmeye uğraş ediyorum.
Çalışmalarınızda şamanik izler de var. Şamanizme merakınız var mı?
Şamanizm, Türklerin özünde, kökünde var. Benim içimde de ağır biçimde var. Hayat beni şamanik çalışmalara yönlendirdi. Okuduğum kitaplardan şuur altıma göndermeler oluyor. Bu da yapıtlarıma yansıyor. Bir periyot Peru seyahatim oldu. Orada da İnkaların ömür biçimini, şamanların topluluklardaki tesirlerini ve ehemmiyetini inceledim. daha sonraki yapıtlarımda bunların da yansımaları oldu olağan ki.
İşte sonsuzluk burada
Hayata ve sanata dair bir bildiriniz var mı?
Sanat bir insanın şayet olmazsa olmazı diye düşünüyorum. Sanatsız bir hayat bence hiçbir şeydir. Sanatın hangi kolu olursa olsun, insanın hayatında olması gerekir. Zira bizi besleyen, deşarj eden, şarj eden en kıymetli öge sanattır. Yaptığım Anka kuşu heykeli kendinden kendini yarattı. Kıyıda atılmış, ölmüş, kesilmiş bir palmiye ağacının kalıntılarını topladım, “Ben bunlardan bir şey yapabilirim, hayata döndürebilirim” dedim. Ölmüş bir şeyi bile canlandırabiliriz hayata geçirebiliriz. İşte sonsuzluk burada.