- Katılım
- 30 May 2021
- Mesajlar
- 3,272
Kişinin gerçek bir gereksinimi olmaması ve maddi açıdan zorlanacağını bilmesine karşın yalnızca uygun hissetmek için yaptığı alışveriş davranışı, bir hastalık belirtisi olabilir mi? Uzmanlar, alışveriş bağımlılığının, bir dürtü denetim bozukluğu olduğunu ve bu davranışa “patolojik alışveriş” denildiğini belirtiyor. “Dur, düşün, yap” tekniğini tavsiye eden uzmanlar, alınacak şeyin gerçek bir gereksinim mı yoksa hazza ulaşmak için yapılan bir davranış mı olduğunu ayırt etmek için bir bekleme müddeti koymalarını öneriyor.
Tasarrufun değerine dikkat çekmek, refah düzeyini arttırmak, tüketimi değil biriktirmeyi teşvik etmek ve kaynakların sürdürülebilirliğini güçlendirmek gayesiyle 31 Ekim Dünya Tasarruf Günü olarak anılıyor. 1924’te Birinci Milletlerarası Tasarruf Kongresi’nde kabul edilen Dünya Tasarruf Günü, insanları birikimlerini yastık altından çıkarıp bir bankada kıymetlendirme fikriyle tanıştırmak hedefiyle ortaya çıktı.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, Dünya Tasarruf Günü ötürüsıyla alışveriş bağımlılığına ait değerendirmede bulundu.
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, kişinin gerçek bir muhtaçlığı olmaması ve maddi açıdan zorlanacağını bilmesine karşın yalnızca yeterli hissetmek için yaptığı alışveriş davranışının bir hastalık belirtisi olabileceğini belirterek bu davranışa “patolojik alışveriş” denildiğini söylemiş oldu.
Sağlıklı alışveriş ile patolojik alışverişi ayırmak gerekiyor
Alışverişin her insanın yaptığında kendisini düzgün hissettiği bir aktivite olduğu için sağlıklı alışveriş ile patolojik alışveriş davranışları içindeki farkların açıklanması gerektiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Patolojik alışveriş davranışında kişi, vaktinin birçoklarını alışverişe ayırır. Alışveriş yapmaya dair denetim etmekte zorlandığı kuvvetli bir istek ve bir biçimde bu alışverişi yapamadığında mahrumluk diyebileceğimiz huzursuzluk, sonluluk, gerilim üzere hisler yaşar. Alışveriş alışkanlığı sebebiyle çoğunlukla bağlarında ve ekonomik durumunda problemler olur. Yaptığı alışverişler sebebiyle eleştirilmekten çekindiği için ekseriyetle aldığı eserleri ya da fiyatlarını eksik söyler. Alışverişten daha sonra çoğunlukla utanç, suçluluk üzere olumsuz his yaşar. Gereksinimi olmayan birfazlaca şey alır ve birden fazla vakit hiç kullanmaz. Aslında kişi memnun olmak ya da olumsuz histen kurtulmak için alışveriş yapar.” diye konuştu.
Dopamin salgılanıyor, haz duygusu ortaya çıkıyor
“Bağımlılık bir beyin hastalığıdır” diyen Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Daha açıklayıcı olması için beyinde bu davranışa sebep olan mekanizmayı anlatabilirim. Öteki bağımlılıklara misal biçimde davranışsal bağımlılıklar da “dopamin” üzerinden hareket eden bir düzeneğe sahiptir. Buna bakılırsa yeni bir şeyler satın alma beyinde dopamin salgısını arttırarak haz hissine yol açar. Bir çalışmada bireylere yeni eserler gösterildiğinde beyinde bilhassa “nukleus accumbens” denilen beynin ödül merkezinin bir modülü olan bölgenin aktivasyonunda artış izlenmiş. Şahıslara bu eserlere ait fiyatlar gösterildiğinde ise karar vermeyle ilgili beyin bölgemiz olan “prefrontal korteksin” devreye girdiği görülmüştür.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığında kişi kendini durduramıyor
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Bu çalışma bize gösteriyor ki yeni bir şey satın alma haz hissimizi artırırken beynimizde buna ait hesaplamalar yapan ve denetimi sağlayan bölgelerimiz de var. Alışveriş bağımlılığı olan şahıslarda bu denetimi sağlayan beyin bölgesinin gereğince etkin olamamasına bağlı kendini durduramama durumu kelam konusudur. Alışveriş bağımlılarında da satın alma davranışını durduramamasının niçini beyinde bu otokontrol sisteminin devreden çıkması olarak düşünülebilir.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığı bir dürtü denetim bozukluğudur
Bireylerin alışveriş yaptıklarında kendilerini düzgün hissedebildiklerini belirten Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Ancak alışveriş bağımlılığında durum farklıdır. Alışveriş bağımlılığı, bir dürtü denetim bozukluğudur. Bu davranışın bağımlılık seviyesinde kıymetlendirilmesi için takıntılı, dürtüsel (düşünmeden yapılan) bir davranış olması gerekmektir. Genellikle gereksinimin haricinde ve denetimsiz olarak çok alışveriş yapma isteği ile ilgili ağır bir zihinsel uğraşın olduğu bir durumdur. Patolojik alışveriş davranışı sırasında kişi, kendini kuvvetli, kâfi, memnun, rahatlamış hisseder. Çoklukla gerilim, öfke, badire üzere olumsuz hislerle baş etmekte zorlanması, bu hislerden süratlice kurtulma isteği patolojik alışveriş davranışına yönlendirebilir. Kişi, bir nevi bu davranışı olumsuz hislerle baş etme aracı olarak görür. Dürtüsellik, depresyon, anksiyete üzere ruhsal sıkıntıların bu davranışın gelişmeninde ve sürmesinde değerli ruhsal faktörler olduğu söylenebilir.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığı tedavi edilebilir mi?
Bu tıp bağımlılıkların “davranışsal bağımlılıklar” olarak isimlendirildiğini tabir eden Aslı Zeynep Başabak Bhais, şunları söylemiş oldu:
“Tıpkı öbür bağımlılıklarda olduğu üzere davranışsal bağımlılıkların da tedavisi mümkün. Tedavide en son gaye, kişinin bu davranışının altındaki sebepleri bulmaktır. Bağımlılık davranışının bir sebep değil bir sonuç olduğu düşünülür. Uzun vadede kişinin bu davranışının devam etmesine sebep olan muhtaçlığını keşfetmek ve o gereksinimi karşılayacak alternatifler bularak kişinin tekrar o davranışa gerek duymamasını sağlamaktır. Lakin öbür alkol ve husus bağımlılıklarından farklı olarak davranışsal bağımlılıkların tedavisinde emel, kişinin o davranışı hiç yapmaması değil, denetimli olarak yapabiliyor olmasıdır.”
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, bunun için birtakım usuller önerilebileceğini söylemiş oldu:
Örneğin birinci vakit içinderda kredi kartlarını güvendikleri bir yakınına verebilir ve gerçek bir muhtaçlık durumunda kendisine vermesini isteyebilirler.
Alışveriş için kendilerine aşikâr kriterler getirebilirler ve o kriterlerin haricindeki alışverişleri erteleyebilirler.
Alacakları şeyin gerçek bir gereksinim mı hazza ulaşmak için yapılan bir davranış mı olduğunu ayırt etmeleri için almayı düşündükleri eserler için kendilerine bekleme mühleti koyabilirler. Biz buna “dur düşün yap” tekniği diyoruz. Lakin sorun şu ki bu şahıslar istekle baş etmekte zorlanacakları için kartları ya da parası ulaşılabilir bir yerde olduğu sürece alışverişi erteleme zorlaşacaktır. Bu yüzden erteleme metodu için bir yakınlarından takviye almaları önerilebilir.
Genelde bu biçim bağımlılığı olan bireylerin sık gittikleri mağazalar vardır. Oralara hiç uğramamaları önerilebilir.
Gidecekleri vakit ise yalnız alışverişe çıkmamak, meskenden çıkmadan evvel kendilerine alışveriş listesi yapmak ve o listenin dışına çıkmamak, yanında yalnızca o eserler için yetecek ölçüde para bulundurmak önerilebilir.
Profesyonel dayanak alınmalıdır
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, bağımlılıklarda yeni haz kaynakları bulmanın işe yarayan tekniklerden olduğunu belirterek “Alışveriş bağımlılığında kişi alışverişin yerine kendisine haz verecek diğer şeyler koymak zorundadır. Bu şekil tedbirlere karşın kişi hala davranışı denetim etmekte zorlanıyorlarsa profesyonel bir takviye alması önerilebilir.” dedi.
Hibya Haber Ajansı
Tasarrufun değerine dikkat çekmek, refah düzeyini arttırmak, tüketimi değil biriktirmeyi teşvik etmek ve kaynakların sürdürülebilirliğini güçlendirmek gayesiyle 31 Ekim Dünya Tasarruf Günü olarak anılıyor. 1924’te Birinci Milletlerarası Tasarruf Kongresi’nde kabul edilen Dünya Tasarruf Günü, insanları birikimlerini yastık altından çıkarıp bir bankada kıymetlendirme fikriyle tanıştırmak hedefiyle ortaya çıktı.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, Dünya Tasarruf Günü ötürüsıyla alışveriş bağımlılığına ait değerendirmede bulundu.
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, kişinin gerçek bir muhtaçlığı olmaması ve maddi açıdan zorlanacağını bilmesine karşın yalnızca yeterli hissetmek için yaptığı alışveriş davranışının bir hastalık belirtisi olabileceğini belirterek bu davranışa “patolojik alışveriş” denildiğini söylemiş oldu.
Sağlıklı alışveriş ile patolojik alışverişi ayırmak gerekiyor
Alışverişin her insanın yaptığında kendisini düzgün hissettiği bir aktivite olduğu için sağlıklı alışveriş ile patolojik alışveriş davranışları içindeki farkların açıklanması gerektiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Patolojik alışveriş davranışında kişi, vaktinin birçoklarını alışverişe ayırır. Alışveriş yapmaya dair denetim etmekte zorlandığı kuvvetli bir istek ve bir biçimde bu alışverişi yapamadığında mahrumluk diyebileceğimiz huzursuzluk, sonluluk, gerilim üzere hisler yaşar. Alışveriş alışkanlığı sebebiyle çoğunlukla bağlarında ve ekonomik durumunda problemler olur. Yaptığı alışverişler sebebiyle eleştirilmekten çekindiği için ekseriyetle aldığı eserleri ya da fiyatlarını eksik söyler. Alışverişten daha sonra çoğunlukla utanç, suçluluk üzere olumsuz his yaşar. Gereksinimi olmayan birfazlaca şey alır ve birden fazla vakit hiç kullanmaz. Aslında kişi memnun olmak ya da olumsuz histen kurtulmak için alışveriş yapar.” diye konuştu.
Dopamin salgılanıyor, haz duygusu ortaya çıkıyor
“Bağımlılık bir beyin hastalığıdır” diyen Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Daha açıklayıcı olması için beyinde bu davranışa sebep olan mekanizmayı anlatabilirim. Öteki bağımlılıklara misal biçimde davranışsal bağımlılıklar da “dopamin” üzerinden hareket eden bir düzeneğe sahiptir. Buna bakılırsa yeni bir şeyler satın alma beyinde dopamin salgısını arttırarak haz hissine yol açar. Bir çalışmada bireylere yeni eserler gösterildiğinde beyinde bilhassa “nukleus accumbens” denilen beynin ödül merkezinin bir modülü olan bölgenin aktivasyonunda artış izlenmiş. Şahıslara bu eserlere ait fiyatlar gösterildiğinde ise karar vermeyle ilgili beyin bölgemiz olan “prefrontal korteksin” devreye girdiği görülmüştür.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığında kişi kendini durduramıyor
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Bu çalışma bize gösteriyor ki yeni bir şey satın alma haz hissimizi artırırken beynimizde buna ait hesaplamalar yapan ve denetimi sağlayan bölgelerimiz de var. Alışveriş bağımlılığı olan şahıslarda bu denetimi sağlayan beyin bölgesinin gereğince etkin olamamasına bağlı kendini durduramama durumu kelam konusudur. Alışveriş bağımlılarında da satın alma davranışını durduramamasının niçini beyinde bu otokontrol sisteminin devreden çıkması olarak düşünülebilir.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığı bir dürtü denetim bozukluğudur
Bireylerin alışveriş yaptıklarında kendilerini düzgün hissedebildiklerini belirten Aslı Zeynep Başabak Bhais, “Ancak alışveriş bağımlılığında durum farklıdır. Alışveriş bağımlılığı, bir dürtü denetim bozukluğudur. Bu davranışın bağımlılık seviyesinde kıymetlendirilmesi için takıntılı, dürtüsel (düşünmeden yapılan) bir davranış olması gerekmektir. Genellikle gereksinimin haricinde ve denetimsiz olarak çok alışveriş yapma isteği ile ilgili ağır bir zihinsel uğraşın olduğu bir durumdur. Patolojik alışveriş davranışı sırasında kişi, kendini kuvvetli, kâfi, memnun, rahatlamış hisseder. Çoklukla gerilim, öfke, badire üzere olumsuz hislerle baş etmekte zorlanması, bu hislerden süratlice kurtulma isteği patolojik alışveriş davranışına yönlendirebilir. Kişi, bir nevi bu davranışı olumsuz hislerle baş etme aracı olarak görür. Dürtüsellik, depresyon, anksiyete üzere ruhsal sıkıntıların bu davranışın gelişmeninde ve sürmesinde değerli ruhsal faktörler olduğu söylenebilir.” diye konuştu.
Alışveriş bağımlılığı tedavi edilebilir mi?
Bu tıp bağımlılıkların “davranışsal bağımlılıklar” olarak isimlendirildiğini tabir eden Aslı Zeynep Başabak Bhais, şunları söylemiş oldu:
“Tıpkı öbür bağımlılıklarda olduğu üzere davranışsal bağımlılıkların da tedavisi mümkün. Tedavide en son gaye, kişinin bu davranışının altındaki sebepleri bulmaktır. Bağımlılık davranışının bir sebep değil bir sonuç olduğu düşünülür. Uzun vadede kişinin bu davranışının devam etmesine sebep olan muhtaçlığını keşfetmek ve o gereksinimi karşılayacak alternatifler bularak kişinin tekrar o davranışa gerek duymamasını sağlamaktır. Lakin öbür alkol ve husus bağımlılıklarından farklı olarak davranışsal bağımlılıkların tedavisinde emel, kişinin o davranışı hiç yapmaması değil, denetimli olarak yapabiliyor olmasıdır.”
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, bunun için birtakım usuller önerilebileceğini söylemiş oldu:
Örneğin birinci vakit içinderda kredi kartlarını güvendikleri bir yakınına verebilir ve gerçek bir muhtaçlık durumunda kendisine vermesini isteyebilirler.
Alışveriş için kendilerine aşikâr kriterler getirebilirler ve o kriterlerin haricindeki alışverişleri erteleyebilirler.
Alacakları şeyin gerçek bir gereksinim mı hazza ulaşmak için yapılan bir davranış mı olduğunu ayırt etmeleri için almayı düşündükleri eserler için kendilerine bekleme mühleti koyabilirler. Biz buna “dur düşün yap” tekniği diyoruz. Lakin sorun şu ki bu şahıslar istekle baş etmekte zorlanacakları için kartları ya da parası ulaşılabilir bir yerde olduğu sürece alışverişi erteleme zorlaşacaktır. Bu yüzden erteleme metodu için bir yakınlarından takviye almaları önerilebilir.
Genelde bu biçim bağımlılığı olan bireylerin sık gittikleri mağazalar vardır. Oralara hiç uğramamaları önerilebilir.
Gidecekleri vakit ise yalnız alışverişe çıkmamak, meskenden çıkmadan evvel kendilerine alışveriş listesi yapmak ve o listenin dışına çıkmamak, yanında yalnızca o eserler için yetecek ölçüde para bulundurmak önerilebilir.
Profesyonel dayanak alınmalıdır
Uzman Klinik Psikolog Aslı Zeynep Başabak Bhais, bağımlılıklarda yeni haz kaynakları bulmanın işe yarayan tekniklerden olduğunu belirterek “Alışveriş bağımlılığında kişi alışverişin yerine kendisine haz verecek diğer şeyler koymak zorundadır. Bu şekil tedbirlere karşın kişi hala davranışı denetim etmekte zorlanıyorlarsa profesyonel bir takviye alması önerilebilir.” dedi.
Hibya Haber Ajansı