Diyabet halk içinde ‘şeker hastalığı’ olarak bilenen, kandaki şekerin (glukozun) yüksekliği olarak tanımlanan kronik bir hastalık. Denetim altında tutulmayan kan şekeri yüksekliği ise başta damarlar olmak üzere dokulara ziyan verdiği için uzun periyotta gözler, böbrekler ve sonlarda tahribata yol açabiliyor. Tip ve Tip 2 olarak iki tipi bulunan diyabet hastalığında çoklukla Tip 2 diyabet 50’li yaşlardan daha sonra görülüp hayat şekli, beslenme ve sporla kısmen önlenebilse de erken yaşlarda ortaya çıkan, bilhassa de çocukların ve gençlerin ömrünü zorlaştıran Tip 1 diyabet için bu biçimde bir durum çabucak hemen kelam konusu değil.
YEMEKTEN YARIM SAAT daha sonra ACIKINCA ŞÜPHELENDİ
Özel bir kurumun finans departmanında nazaranvli Hale Bozkurt ile yabancı bir firmada eser müdürü olarak çalışan Onur Bozkurt da kızları Alin’deki değişimleri geçen ağustos ayının başında fark ettiklerini lisana getirdi. Öncesinde hiç bir anormallik yaşanmadığına dikkat çeken Hale Bozkurt yaşananları şu sözlerle anlattı:
“O hafta anneannemiz bizdeydi. Alin yemek yedikten yarım saat daha sonra daha sonra yeniden acıktığını, ısrarcı biçimde doymadığını söylemiş oldu. Benim gözlemlediğim hayli sık idrara çıkması ve çok derece su tüketmesi oldu. Konutun her köşesine çay bardaklarına doldurduğu suları koymuştu. Birinci başta bunları oyun sandım lakin değilmiş. Sorduğumda, ‘Çok susadığım için kendime evvelinde su hazırlıyorum’ dedi. Bu durum dikkatimi çekti. Bir de sık sık yemek yemesine karşın çocuğumun zayıfladığını fark ettim. ‘Erken teşhis hayat kurtarır’ mantığından yola çıkarak Alin’e 2 yaşından bu yana her sene check-up yaptırdım. aslına bakarsan denetim vakti yaklaşmıştı ve çabucak gidip analizlerimizi verdik. Aklımızdan geçen tek şey, demir eksikliği ya da D vitamini desteğine gereksinim duyabileceğimizdi.”
Tahlillerin sonuçlanmasıyla büyük tasa yaşayan anne Hale Bozkurt, sonuçları çabucak doktora da gönderdi. Hekimin ‘Hastaneye gelin’ daveti üzerine ise çabucak harekete geçtiler. Anne Bozkurt, “Sanırım hekimimiz panik yaratmamak için bunu fazlaca sakin bir lisanla söylemiş oldu. Aklımızdan makus bir şey geçirmiyorduk, ta ki hastanede Alin’in şekerine bakıldığında ölçüm aygıtının bedel göstermemesine kadar. Bu ortada serum takıldı ve bitti. Meskene gideceğimizi düşünerek hazırlanmaya başladık lakin maalesef o denli olmadı” sözlerini kullandı. Nöbetçi endokrin hekimi ve grubunun kendileriyle irtibata geçip durumu paylaşmasından daha sonra ne hissettiğini dahi hatırlamadığını lisana getiren Hale Bozkurt, “Alin’i öbür hastaneye götüreceğimi söyleyip ağlıyordum, yıkılmıştık. Bir taraftansa Alin’e düzgün görünmek için çabalıyorduk. Yeni hayatımıza ‘Bu bir hastalık değil, sağlıklı hayat biçimi. Biz sağlıklı bir ömür süreceğiz, sağlıklı besleneceğiz’ cümleleriyle başladık diyebilirim” bilgisini paylaştı.
‘PSİKOLOJİK ÇÖKÜŞ YAŞANIYOR’
“Tip 1 diyabet öteki ismi ile insüline bağlı şeker hastalığı lakin biz hastalık sözünü hiç kullanmadık, kullanmıyoruz da” diyen Hale Bozkurt, şu biçimde devam etti:
“Tip 1 diyabetli arkadaşlarımın insülin iğnesi kullandıklarını biliyordum lakin nasıl beslendikleri ya da kaç doz insülin oldukları muhakkak bilmediğim bir mevzuydu. Bizim için bu teşhisi almak şok tesiri yarattı. Zira sağlıklı beslenmesine son derece dikkat ettiğimiz Alin’imizin pankreası artık kâfi olarak fonksiyonunu görmüyordu. Yemek öğünlerimiz bir daha tertipli ve saatli. Karbonhidrat sayımına nazaran insülin dozlarımızı ayarlıyoruz. İnsülin direnç faktörümüze nazaran hesaplamalarla karar veriyoruz. Alin günde 4 kere insülin iğnesi oluyor, epeyce güç bir müddetç. Ruhsal olarak çöküş yaşanan bir devir. Dayanak almadan toparlanmak mümkün olamıyor.”
Yaşanan sürecin büsbütün şuurlu ve denetimli olmayı, karşılaşılacak ekstrem durumlarda panik olmamayı gerektirdiğine dikkat çeken Hale Bozkurt, “Türkiye’de bu bahisteki şuur bir kesimde oturmuşken bir kesimde maalesef sürecin temel taşları bilinmiyor. Bizi zorlayan en büyük kısım ise durumun ruhsal istikameti yani kabullenememe oldu. Bunun haricinde birinci günden itibaren Tip 1 diyabetle ilgili dünyada yapılan, çalışması devam eden tüm çalışmaları araştırdık, makaleleri okuduk. Bir gecede hayatımızın değişimi, hiç bilmediğimiz mevzuda derin bilgiler edinmeyle başladı” açıklamasında bulundu.
‘ŞEKER ÖLÇÜM SENSÖRÜ LÜKS DEĞİL, İHTİYAÇ’
Okula giden Alin’in günlük tedavi sürecine ve beslenme formuna de değinen Bozkurt ailesi, “Alin’in kolunda dakikada bir şeker ölçümü yapan sensör takılı ve telefona entegre. Biz uzaktan devamlı takip ediyoruz. Okulda kahvaltı ve öğlen yemeği öncesi hemşire ablaları insülinini yapıyor. Bu bahiste okulumuza ve öğretmenlerimize ne kadar teşekkür etsek az, inanılmaz güç oldular” deyip ekledi:
“Yemek tertibimiz aslında bir daha bu biçimdeydi fakat bu kadar tertipli değildi. Beyaz un, şeker, hamur işi ya da tatlıyı epeyce sık tüketen bir aile değiliz. bir daha birebir biçimde ilerliyoruz lakin saatlere itina gösteriyoruz, mutlaka öğün atlamıyoruz. Bir öğünde alması gereken karbonhidrat, protein, zerzevat meyve ne ise ona nazaran hazırlıyoruz. Konutumuzda mutfak tartısı yoktu, artık her yere mutfak tartımızla gidiyoruz. Lakin durumun en güç kısmı sonuçta 6 yaşında bir çocuğun yeme, içme özgürlüğünü kısıtlamak zorunda kalınması, istediği bir şey istediği anda tüketememesi.”
Ailelere şikayeti olmasa bile çocuklarına yılda bir sefer tam kan sayımı, açlık kan şekeri ve HbA1C testlerini yaptırmalarını tavsiye Hale Bozkurt, “Türkiye’de Tip 1 diyabetli tüm çocukların gelir düzebir daha bakılmaksızın ve pürüz teşkil eden kriterler dayatılmadan sensör gereksinimi fiyatsız karşılanmalı. Şeker ölçüm sensörü bizler için lüks değil, en kıymetli ihtiyaç” diye konuştu.
Alin Bozkurt ve ailesi tedavi takibini yürüten Prof. Dr. Şükrü Hatun ile beraber
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Şükrü Hatun Tip 1 diyabetin epey su içme, sık idrara çıkma, kilo kaybı ve şekerli besinlere karşı iştah artışı üzere belirtilerle ansızın başladığına dikkat çekti. Prof. Dr. Hatun, “Yetişkinlikte görülen diyabet cinsine Tip 2 diyabet diyoruz. Bu diyabet tipinde insülin hormonu eksikliğinden epey, insülinin bağlandığı reseptörlerde sorun vardır – insülin direnci olarak bilinir- ve haplarla uzun mühlet tedavi edilebilir. Çocuklarda görülen diyabet hadiselerinin büyük çoğunluğunu ise insülin hormonunu salgılayan pankreas beta hücrelerinin bağışıklık sistemi hücrelerince zedelenmesine bağlı tip 1 diyabet hadiseleri oluşturur. Daha seyrek görülen bu cinse çabucak hemen tam olaran hangi faktörlerin niye olduğu bilinmiyor. Tip 1 diyabeti önlemek mümkün olmadığı üzere günümüzde uygunlaştırmak de mümkün değil” bilgisini paylaştı.
‘ZORLUK YAŞASALAR DA KABULLENİYORLAR’
Tip 1 diyabetli çocuklarda, teşhisten evvelki süreçte pankreastan salınan insülin hormonu artık olmadığı için bu çocukların tedavisinde temel olarak eksik olan insülin hormonu dışarıdan enjeksiyon yahut insülin pompasıyla yerine konuyor. Prof. Dr. Şükrü Hatun, “İnsülin hayati bir hormondur. İnsülinin fizyolojik olarak yerine konması için kan şekerini sistemli olarak parmaktan ölçüm yaparak ya da günümüzde olduğu üzere sensörlerle takip etmek gerekiyor” dedi.
İlk günlerden itibaren çocukların çoğunluğunun zorluk yaşasalar da diyabeti kabullendiklerini, aileleri üzere üzülmediklerini ve insülin yapılmasından bir süre daha sonra korkmadıklarını gözlemlediğini söyleyen Prof. Dr. Şükrü Hatun, “Günde 4 defa iğne ile insülin yapmak ya da insülin popması kullanmak, serbestçe ve insülin yapmayı düşünmeden istediklerini yiyememek, toplumun tip 1 diyabeti bilmemesi çocuklarda yıpranmaya yol açıp kimi vakit diyabet tedavisinin rutinlerini bırakmaya niye oluyor. bu biçimde çocuklara ve ergenlere daha fazlaca dayanak olmak gerekiyor” vurgusunu yaptı.
YASAK BİR BESİN YOK, DİKKAT ŞART
Diyabetli çocukların güç ve besin ögesi muhtaçlıklarının diyabetli olmayan yaşıtlarınınkiyle tıpkı olduğunu lisana getiren Uzman Diyetisyen Tuğba Gökçe de Tip 1 diyabetli bir çocuğun beslenmesinden nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı. “Tip 1 diyabetli çocukların beslenmesinde ‘yasak’ bir besin yok. Sadece kan şekeri dalgalanmalarını en aza indirmek ve diyet kalitesini artırmak için beslenmede tahıllar, baklagiller, meyve, zerzevat ve az yağlı süt eserleri (2 yaşın altındaki çocuklarda tam yağlı) üzere sağlıklı karbonhidrat içeren besin kaynaklarına yer verilmesi gerekiyor” diyen Gökçe, şu hususa da açıklık getirdi:
“Yaş pasta, çikolata, kek, dondurma üzere sıradan şeker içeren yiyecekler okul aktivitesi üzere toplumsal vakit içinderda, doğum günü yahut parti üzere özel günlerde kâfi insülin verilerek orta ara ve sık şeker takibiyle tüketilebilir.”
YEMEKTEN YARIM SAAT daha sonra ACIKINCA ŞÜPHELENDİ
Özel bir kurumun finans departmanında nazaranvli Hale Bozkurt ile yabancı bir firmada eser müdürü olarak çalışan Onur Bozkurt da kızları Alin’deki değişimleri geçen ağustos ayının başında fark ettiklerini lisana getirdi. Öncesinde hiç bir anormallik yaşanmadığına dikkat çeken Hale Bozkurt yaşananları şu sözlerle anlattı:
“O hafta anneannemiz bizdeydi. Alin yemek yedikten yarım saat daha sonra daha sonra yeniden acıktığını, ısrarcı biçimde doymadığını söylemiş oldu. Benim gözlemlediğim hayli sık idrara çıkması ve çok derece su tüketmesi oldu. Konutun her köşesine çay bardaklarına doldurduğu suları koymuştu. Birinci başta bunları oyun sandım lakin değilmiş. Sorduğumda, ‘Çok susadığım için kendime evvelinde su hazırlıyorum’ dedi. Bu durum dikkatimi çekti. Bir de sık sık yemek yemesine karşın çocuğumun zayıfladığını fark ettim. ‘Erken teşhis hayat kurtarır’ mantığından yola çıkarak Alin’e 2 yaşından bu yana her sene check-up yaptırdım. aslına bakarsan denetim vakti yaklaşmıştı ve çabucak gidip analizlerimizi verdik. Aklımızdan geçen tek şey, demir eksikliği ya da D vitamini desteğine gereksinim duyabileceğimizdi.”
Tahlillerin sonuçlanmasıyla büyük tasa yaşayan anne Hale Bozkurt, sonuçları çabucak doktora da gönderdi. Hekimin ‘Hastaneye gelin’ daveti üzerine ise çabucak harekete geçtiler. Anne Bozkurt, “Sanırım hekimimiz panik yaratmamak için bunu fazlaca sakin bir lisanla söylemiş oldu. Aklımızdan makus bir şey geçirmiyorduk, ta ki hastanede Alin’in şekerine bakıldığında ölçüm aygıtının bedel göstermemesine kadar. Bu ortada serum takıldı ve bitti. Meskene gideceğimizi düşünerek hazırlanmaya başladık lakin maalesef o denli olmadı” sözlerini kullandı. Nöbetçi endokrin hekimi ve grubunun kendileriyle irtibata geçip durumu paylaşmasından daha sonra ne hissettiğini dahi hatırlamadığını lisana getiren Hale Bozkurt, “Alin’i öbür hastaneye götüreceğimi söyleyip ağlıyordum, yıkılmıştık. Bir taraftansa Alin’e düzgün görünmek için çabalıyorduk. Yeni hayatımıza ‘Bu bir hastalık değil, sağlıklı hayat biçimi. Biz sağlıklı bir ömür süreceğiz, sağlıklı besleneceğiz’ cümleleriyle başladık diyebilirim” bilgisini paylaştı.
‘PSİKOLOJİK ÇÖKÜŞ YAŞANIYOR’
“Tip 1 diyabet öteki ismi ile insüline bağlı şeker hastalığı lakin biz hastalık sözünü hiç kullanmadık, kullanmıyoruz da” diyen Hale Bozkurt, şu biçimde devam etti:
“Tip 1 diyabetli arkadaşlarımın insülin iğnesi kullandıklarını biliyordum lakin nasıl beslendikleri ya da kaç doz insülin oldukları muhakkak bilmediğim bir mevzuydu. Bizim için bu teşhisi almak şok tesiri yarattı. Zira sağlıklı beslenmesine son derece dikkat ettiğimiz Alin’imizin pankreası artık kâfi olarak fonksiyonunu görmüyordu. Yemek öğünlerimiz bir daha tertipli ve saatli. Karbonhidrat sayımına nazaran insülin dozlarımızı ayarlıyoruz. İnsülin direnç faktörümüze nazaran hesaplamalarla karar veriyoruz. Alin günde 4 kere insülin iğnesi oluyor, epeyce güç bir müddetç. Ruhsal olarak çöküş yaşanan bir devir. Dayanak almadan toparlanmak mümkün olamıyor.”
Yaşanan sürecin büsbütün şuurlu ve denetimli olmayı, karşılaşılacak ekstrem durumlarda panik olmamayı gerektirdiğine dikkat çeken Hale Bozkurt, “Türkiye’de bu bahisteki şuur bir kesimde oturmuşken bir kesimde maalesef sürecin temel taşları bilinmiyor. Bizi zorlayan en büyük kısım ise durumun ruhsal istikameti yani kabullenememe oldu. Bunun haricinde birinci günden itibaren Tip 1 diyabetle ilgili dünyada yapılan, çalışması devam eden tüm çalışmaları araştırdık, makaleleri okuduk. Bir gecede hayatımızın değişimi, hiç bilmediğimiz mevzuda derin bilgiler edinmeyle başladı” açıklamasında bulundu.
‘ŞEKER ÖLÇÜM SENSÖRÜ LÜKS DEĞİL, İHTİYAÇ’
Okula giden Alin’in günlük tedavi sürecine ve beslenme formuna de değinen Bozkurt ailesi, “Alin’in kolunda dakikada bir şeker ölçümü yapan sensör takılı ve telefona entegre. Biz uzaktan devamlı takip ediyoruz. Okulda kahvaltı ve öğlen yemeği öncesi hemşire ablaları insülinini yapıyor. Bu bahiste okulumuza ve öğretmenlerimize ne kadar teşekkür etsek az, inanılmaz güç oldular” deyip ekledi:
“Yemek tertibimiz aslında bir daha bu biçimdeydi fakat bu kadar tertipli değildi. Beyaz un, şeker, hamur işi ya da tatlıyı epeyce sık tüketen bir aile değiliz. bir daha birebir biçimde ilerliyoruz lakin saatlere itina gösteriyoruz, mutlaka öğün atlamıyoruz. Bir öğünde alması gereken karbonhidrat, protein, zerzevat meyve ne ise ona nazaran hazırlıyoruz. Konutumuzda mutfak tartısı yoktu, artık her yere mutfak tartımızla gidiyoruz. Lakin durumun en güç kısmı sonuçta 6 yaşında bir çocuğun yeme, içme özgürlüğünü kısıtlamak zorunda kalınması, istediği bir şey istediği anda tüketememesi.”
Ailelere şikayeti olmasa bile çocuklarına yılda bir sefer tam kan sayımı, açlık kan şekeri ve HbA1C testlerini yaptırmalarını tavsiye Hale Bozkurt, “Türkiye’de Tip 1 diyabetli tüm çocukların gelir düzebir daha bakılmaksızın ve pürüz teşkil eden kriterler dayatılmadan sensör gereksinimi fiyatsız karşılanmalı. Şeker ölçüm sensörü bizler için lüks değil, en kıymetli ihtiyaç” diye konuştu.
Alin Bozkurt ve ailesi tedavi takibini yürüten Prof. Dr. Şükrü Hatun ile beraber
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Şükrü Hatun Tip 1 diyabetin epey su içme, sık idrara çıkma, kilo kaybı ve şekerli besinlere karşı iştah artışı üzere belirtilerle ansızın başladığına dikkat çekti. Prof. Dr. Hatun, “Yetişkinlikte görülen diyabet cinsine Tip 2 diyabet diyoruz. Bu diyabet tipinde insülin hormonu eksikliğinden epey, insülinin bağlandığı reseptörlerde sorun vardır – insülin direnci olarak bilinir- ve haplarla uzun mühlet tedavi edilebilir. Çocuklarda görülen diyabet hadiselerinin büyük çoğunluğunu ise insülin hormonunu salgılayan pankreas beta hücrelerinin bağışıklık sistemi hücrelerince zedelenmesine bağlı tip 1 diyabet hadiseleri oluşturur. Daha seyrek görülen bu cinse çabucak hemen tam olaran hangi faktörlerin niye olduğu bilinmiyor. Tip 1 diyabeti önlemek mümkün olmadığı üzere günümüzde uygunlaştırmak de mümkün değil” bilgisini paylaştı.
‘ZORLUK YAŞASALAR DA KABULLENİYORLAR’
Tip 1 diyabetli çocuklarda, teşhisten evvelki süreçte pankreastan salınan insülin hormonu artık olmadığı için bu çocukların tedavisinde temel olarak eksik olan insülin hormonu dışarıdan enjeksiyon yahut insülin pompasıyla yerine konuyor. Prof. Dr. Şükrü Hatun, “İnsülin hayati bir hormondur. İnsülinin fizyolojik olarak yerine konması için kan şekerini sistemli olarak parmaktan ölçüm yaparak ya da günümüzde olduğu üzere sensörlerle takip etmek gerekiyor” dedi.
İlk günlerden itibaren çocukların çoğunluğunun zorluk yaşasalar da diyabeti kabullendiklerini, aileleri üzere üzülmediklerini ve insülin yapılmasından bir süre daha sonra korkmadıklarını gözlemlediğini söyleyen Prof. Dr. Şükrü Hatun, “Günde 4 defa iğne ile insülin yapmak ya da insülin popması kullanmak, serbestçe ve insülin yapmayı düşünmeden istediklerini yiyememek, toplumun tip 1 diyabeti bilmemesi çocuklarda yıpranmaya yol açıp kimi vakit diyabet tedavisinin rutinlerini bırakmaya niye oluyor. bu biçimde çocuklara ve ergenlere daha fazlaca dayanak olmak gerekiyor” vurgusunu yaptı.
YASAK BİR BESİN YOK, DİKKAT ŞART
Diyabetli çocukların güç ve besin ögesi muhtaçlıklarının diyabetli olmayan yaşıtlarınınkiyle tıpkı olduğunu lisana getiren Uzman Diyetisyen Tuğba Gökçe de Tip 1 diyabetli bir çocuğun beslenmesinden nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı. “Tip 1 diyabetli çocukların beslenmesinde ‘yasak’ bir besin yok. Sadece kan şekeri dalgalanmalarını en aza indirmek ve diyet kalitesini artırmak için beslenmede tahıllar, baklagiller, meyve, zerzevat ve az yağlı süt eserleri (2 yaşın altındaki çocuklarda tam yağlı) üzere sağlıklı karbonhidrat içeren besin kaynaklarına yer verilmesi gerekiyor” diyen Gökçe, şu hususa da açıklık getirdi:
“Yaş pasta, çikolata, kek, dondurma üzere sıradan şeker içeren yiyecekler okul aktivitesi üzere toplumsal vakit içinderda, doğum günü yahut parti üzere özel günlerde kâfi insülin verilerek orta ara ve sık şeker takibiyle tüketilebilir.”