Ukrayna’daki Rus işgali bilhassa Kuzey Avrupa’daki ülkeleri huzursuz ediyor. Mümkün NATO üyeliği konusu Rusya ile yaklaşık 1335 kilometrelik bir sonu paylaşan Finlandiya ile Rusya’nın Avrupa’daki kalesi olarak görülen Kaliningrad’a yakınlığıyla dikkat çeken İsveç’te gündemin üst sıralarındaki yerini koruyor. Bugüne kadar NATO’ya karşı uzaklıklı bir hal izleyen her iki ülkede muhtemel bir üyeliğe verilen halk takviyesi neredeyse ikiye katlandı, İsveç’te bu oran yüzde 50’lere, Finlandiya’da ise yüzde 60’lara ulaştı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg‘in son açıklaması ise her iki ülkenin NATO üyeliklerini bir kere daha tartışmaya açtı. Ukrayna Savaşı’nın aylar hatta senelerca sürebileceğini söyleyen NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Finlandiya ve İsveç’in İttifak’a dahil olmayı istemeleri durumunda bu talebin süratli bir halde gerçekleştirileceğini tabir etti. Mümkün üyeliğe yeşil ışık yakan Finlandiya Başbakanı Sanna Marin ise ülkesinin birkaç hafta ortasında NATO’ya girmek için resmi müracaatta bulunabileceğini söylemiş oldu.
NATO ÜYESİ OLMAYA YAKINLAR MI?
AB ülkeleri ortasında Rusya ile en uzun sona sahip olan ve Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana askeri olarak tarafsız kalan Finlandiya’nın NATO sonucunı yaz öncesi vermesi bekleniyor. Ülkenin başbakanı Sanna Marin yaptığı açıklamada mevzuyu gereğinden çok uzatmayacaklarını belirterek, “Sanırım tartışmayı yaz ortasından evvel bitireceğiz” sözlerini kullandı. Marin’in son açıklamasında ise kararlarını aylar değil haftalar ortasında, epey kısa bir süre ortasında açıklayacaklarını belirtti. Kısa müddet öncesine kadar 1814’ten beri hiç bir savaşa karışmamış olan ülkesinin tarafsızlığını korumak istediğini lisana getiren İsveç Başbakanı Magdalena Andersson da Rusya’nın Ukrayna işgalinden beri NATO üyeliği seçeneğini dışlamadıklarını belirtti. İsveç’te yayın yapan Svenska Dagbladet gazetesi müelliflerinden Torbjörn Nilsson, Magdalena Andersson ve partisinin harekete geçtiğini, hatta Başbakan’ın maksadının en geç iki ay ortasında İsveç’i NATO’ya üye yapmak olduğunu köşesinde yazdı.
Pekala NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in açıklamalarını nasıl yorumlayabiliriz? NATO, Ukrayna ve Rusya içindeki savaşın tesiriyle kısa vadede Finlandiya ve İsveç’i bünyesine katabilir mi? Rusya’dan gelen tehditler her iki ülkenin NATO üyeliği önünde bir pürüz oluşturabilir mi? Finlandiya ve İsveç, NATO’ya şu anda ne kadar yakın? Mevzuyu Üsküdar Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ve Hamburg Protestan Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve Dış Siyaset Enstitüsü Araştırmacısı Dr. Yaşar Aydın ile konuştuk.
‘GOTLAND ADASI STRATEJİK KIYMETE SAHİP’
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in İsveç ve Finlandiya’ya yeşil ışık yakan açıklamalarının sürpriz olmadığı görüşünde. NATO’nun SSCB tehdidine karşı kurulmuş askeri bir ittifak olduğunu ve SSCB’nin yıkılışı ile Rusya’nın tehdit olmaktan çıktığını hatırlatan Doç. Dr. Köroğlu, 90’lı yılların başından itibaren NATO’nun varoluş sebebinin sorgulanmaya başladığını söylemiş oldu. Bu sürecin Rusya’nın Ukrayna işgaline kadar devam ettiğini söyleyen Doç. Dr. Köroğlu, Ukrayna’da yaşananlardan daha sonra Avrupa’nın Rusya’yı bir daha önemli bir askeri tehdit olarak görmeye başladığını söylemiş oldu. “Önümüzdeki haziran ayında NATO Önderler Zirvesi’nde NATO’nun yeni strateji dokümanı kabul edilecek. bu biçimdece NATO’nun en son gelişmelerle tehdit tarifini nasıl güncellediğini bakılırsaceğiz” diyen Doç. Dr. Köroğlu, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ile savaşın Avrupa Birliği hudutlarına dayandığını vurguladı.
“Stoltenberg’in Rusya ile pek uzun hudutları olan Finlandiya ve Kaliningrad’a yakın olan İsveç’in de NATO üyesi olmasını istemesi çok anlaşılabilir bir durumdur” diyen Doç. Dr. Köroğlu, Rusya’nın Ukrayna işgali daha sonrasında Avrupa’nın artık büyük bir tehdit altında olduğuna dikkat çekerek, “Bu niçinle NATO acilen bu iki ülkenin NATO üyesi olmasını istiyor” sözlerini kullandı. Bilhassa Rus toprağı Kaliningrad’a yakınlığıyla dikkat çeken İsveç’e bağlı Gotland Adası’nın stratejik değer taşıdığının altını çizen Doç. Dr. Köroğlu, “İsveç daha evvel 2019’da Gotland Adası’na füze savunma sistemi yerleştirmişti. Gotland Adası, Rusya’nın AB ülkeleriyle çevrili toprağı Kaliningrad’a epey yakın. Rusya, Kaliningrad’a nükleer füzelerinin sayısını artırmaya devam ediyor ve ayrıyeten Rus filoları da burada bulunmakta. Baltıklar’da bu manada önemli bir Rus tehdidi bulunuyor” diye konuştu.
‘RUSYA’NIN UKRAYNA’DA YAPTIĞINA KARŞI ATILIM OLUR’
Stoltenberg’in açıklamalarına birkaç okuma birden yapılacağını söyleyen Dr. Yaşar Aydın, NATO’ya üye ülkeler içinde bir bütünlük olmadığına dikkat çekti. Stoltenberg’in açıklamalarının NATO ortasındaki dayanışma ruhunu canlı tutmaya yönelik olduğunu belirten Dr. Aydın, “İttifakın o denli mermer misali bir bütünlük ortasında olmadığını görüyoruz” dedi. Stoltenberg’in dikkat çeken açıklamasının Rusya ve Putin’e yönelik bir ileti taşıdığını söyleyen Dr. Aydın, “Stoltenberg’in açıklamalarını Rusya ve Putin’e yönelik bir rest olarak okuyabiliriz. Bu açıklamalar ‘Biz uzun müddetli bir uğraşa hazırız ve bu mevzuda kararlıyız’ bildirisi barındırıyor” yorumunda bulundu.
Stoltenberg’in kelamlarıyla birlikte NATO ülkelerinin Ukrayna’ya silah takviyesinin devam edeceğinin anlaşıldığını kaydeden Dr. Aydın, “Milletlerarası konjonktür, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına uygun üzere görünüyor. Bir nevi Rusya’nın Ukrayna’da yaptığının karşı atılımı üzere. Bu çıkışı bir pazarlık üzere de gorebiliriz. Ukrayna konusunda tahlile karşılık iki Kuzey Avrupa ülkesinin NATO üyeliği üzere. Ya da Rusya’nın reaksiyon ve kararlılığını test etme gayeli bir atak olarak” sözlerini kullandı. Rusya ile yaklaşık 1335 kilometrelik hududu bulunan Finlandiya’ya başka bir parantez açan Dr. Aydın, Rusya’nın bilhassa Finlandiya konusunda en az Ukrayna kadar hassas davranabileceğine de dikkat çekti. İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılması sonucu için bir oybirliğinin gerektiğini hatırlatan Dr. Aydın, “Oybirliği sağlanır mı? İlerde değişebilir lakin mevcut durumda bu tarafta bir mutabakatın olmadığı ortada” yorumunda bulundu.
FİNLANDİYA’DA NATO’YA DAYANAK YÜZDE 62, İSVEÇ’TE YÜZDE 51
Finlandiya ve İsveç içinde bilhassa Finlandiya’da NATO’ya yönelik daha kuvvetli sinyaller kelam konusu. Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu da bu ayrıntıya dikkat çekti. Finlandiya’nın İsveç’e göre NATO üyeliği konusunda daha istekli olduğunu belirten Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’teki kamuoyu yoklamasında NATO dayanağının yüzde 51 çıktığını, Finlandiya’daki araştırmalara bakılırsa ise halkın yüzde 62’sinin NATO’yu desteklediğinin ortaya çıktığını vurguladı. Halkın dayanağı ve Finlandiya Başbakanı Sanna Marin’in yeşil ışık yakan açıklamalarına karşın Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö’nün hususa temkinli yaklaştığını hatırlatan Doç. Dr. Köroğlu, “Niinistö, ülkesinin NATO’ya katılmasının, mevcut tansiyonu ve savaş riskini artırabileceğini de vurguluyor” dedi. “Finlandiya ve İsveç şayet kendi iç siyasetleri dahilinde NATO’ya girmeye karar verirlerse Rusya tehdidi dışında NATO üyeliğinin önünde bir mani olduğunu düşünmüyorum” diyen Doç. Dr. Köroğlu, şu anda İsveç’in iç siyasi istikrarlarına bakıldığında 8 partiden 4’ünün NATO’ya olumlu baktığını, daha evvel NATO’ya karşı olumsuz bir yaklaşımı olan İsveç’in NATO’ya hayli daha fazla yaklaşmış durumda olduğuna dikkat çekti.
Bir örnek de Finlandiya’dan veren Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “Ukrayna’daki savaştaki sivil kayıplar arttıkça Finlandiya’da klâsik olarak askeri tarafsızlığı savunan Merkez Partisi de NATO üyeliğini destekleyeceğini tabir etmiştir” dedi. İsveç ve Finlandiya’nın tarafsız tavırlarına da değinen Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’in 1949’dan beri savaşlardaki tarafsız tavrını devam ettirdiğini ileri sürdüğünü lakin Bosna Hersek, Kosova, Afganistan ve Libya’da NATO’nun misyonlarına faal olarak katıldığını hatırlattı. Doç. Dr. Köroğlu, Finlandiya’nın da 1995 yılında AB’ye üye olduğunu hatırlatarak, “AB, NATO şemsiyesi altında güvenliğini sağladığı için tarafsız tavrı aslında ortadan kalkmıştır denilebilir” yorumunda bulundu. Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’in son olarak Rusya işgali daha sonrasında Ukrayna’ya silah yolladığını ve tarafsız statüsünün büsbütün değiştiğini vurgulayarak ülkenin yükselen Rus tehdidine karşı savunma bütçesini artıracağını deklare ettiğını söylemiş oldu.
‘1990 daha sonraSI DOĞAN GENÇ NÜFUSUN TESİRİ VAR’
Finlandiya, Soğuk Savaş senelerında SSCB’ye komşu olmasının tesiriyle stratejik adımlar atmıştı. Hatta Ukrayna’daki Rus işgalinin başladığı birinci günlerde Finlandiya’nın geçmişte SSCB’ye karşı yürüttüğü başarılı diplomasi hatırlatılmış ve “Fin diplomasisi Ukrayna’ya örnek olmalıydı” yorumları yapılmıştı. Pekala geçmişte SSCB ve Rusya ile stratejik bağlar geliştiren Finlandiya niye artık NATO’ya girme konusunda İsveç’ten bile daha istekli görünüyor? Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, Finlandiya’nın 1995 yılında AB’ye üye olmasından daha sonra işlerin Finlandiya cephesinde değiştiğini söylemiş oldu. AB üyeliğiyle bir arada Soğuk Savaş daha sonrasında Finlandiya’nın artık Batı bloğunda yer aldığını vurgulayan Doç. Dr. Köroğlu, “Bu durum bize Soğuk Savaş sırasındaki ‘Fin diplomasi’sinin artık fazlaca sürdürülebilir bir noktada olmadığını göstermektedir” diye konuştu. Finlandiya’da halkın yüzde 62’sinin Rusya’nın bir tehdit olduğuna ve ülkenin NATO’ya üye olmasının daha inançlı olacağını düşündüğüne dikkat çeken Doç. Dr. Köroğlu, “Kamuoyundaki fikir değişikliğinde 1990 daha sonrası doğan ve AB’nin çatısı altında yetişen genç nüfusun tesiri olduğu düşünülebilir” diye devam etti.
Dr. Yaşar Aydın da İkinci Dünya Savaşı daha sonrası ile günümüz şartlarının birbirinden bir çok farklı olduğunu vurguladı. Geçmişte Doğu Avrupa’daki pozisyonunu korumak isteyen statüko yanlısı bir Sovyetler Birliği’nin olduğunu, bu ülkenin nükleer silahlara sahip olduğunda ABD’nin nükleer kapasitesinden bir çok uzakta kaldığını söyleyen Dr. Aydın da şu yorumda bulundu:
“Günümüzde ise revizyonist bir Rusya ile karşı karşıyayız. Ekonomik, askeri ve demografik güç istikrarları Batı aleyhine değişiyor. Finlandiya idare ve diplomasisinin, Rusya karşısında tarafsız kalmanın bir teminat sağlamadığı kanaatine varmış olabileceği bir öbür niye olabilir.”
‘TÜRKİYE’NİN ÇIKARINA OLMAZ’
Pekala Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılmasına karşı Türkiye’nin tavrı nasıl olur? Bu iki ülkenin NATO’ya dahil olmaları Türkiye’yi nasıl tesirler? Dr. Yaşar Aydın, bu iki ülkenin NATO üyeliklerinin Türkiye’ye hem avantaj tıpkı vakitte dezavantaj sağlayabileceğini söylemiş oldu. “İttifakın kuzeye yanlışsız genişlemesi Türkiye ve ötürüsıyla Türkiye’nin ilgi alanları olan Karadeniz, Kafkasya, Orta Asya üstündeki Rus baskısını azaltabileceği üzere, tarihte olduğu üzere Rusya’nın bu bölgelere tartı vermesine de yol açabilir. Ki bu Türkiye’nin çıkarına olmaz” diyen Dr. Aydın, Türkiye’nin istikrar siyasetini mümkün olduğunca sürdürmesi gerektiğinin altını çizdi ve “Olayların dinamiği Türkiye’yi tercih yapmaya, istikrar siyasetinden vazgeçmeye zorlayabilir fakat Türkiye’nin yeri Batı dünyasıdır ve o denli de kalmalıdır” dedi.
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ise Türkiye’nin bir NATO üyesi olarak Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyeliğine karşı gelmeyeceğini söylemiş oldu. Geçmişte Avusturya’nın NATO üyeliğine yönelik Türkiye’nin tutumuna bir hatırlatma yapan Doç. Dr. Köroğlu, “Her ne kadar daha evvel Türkiye, Avusturya’nın NATO üyeliğine Türkiye’nin AB üyeliği konusundaki negatif tavrı niçiniyle olumsuz oy kullanmış olsa da Finlandiya ve İsveç ile bu biçimde bir istikrar kelam konusu değildir. Ayrıyeten şu anda yaşanan savaş daha sonrası güvenlik tehditleri tırmanmıştır ve memleketler arası konjonktür değişmiştir” dedi. Rusya’nın bilhassa Finlandiya’nın NATO üyeliğine karşı geleceğini söyleyen Doç. Dr. Köroğlu, “Eğer bu biçimde bir şey olursa Rusya, Finlandiya’ya misilleme yapacağını savaşın başında belirtmiştir. Rusya, Ukrayna’yı işgal etmesine niye olarak NATO tarafınca Rusya’nın çevrelendiği savını ortaya koymuştur. Rusya’nın kendi sonları ve NATO ülkeleri içinde tampon olabilecek ve tarafsız statüde ülkelerin olmasını tercih ettiği hayli açıktır” sözlerini kullandı.
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, son devirde Rusya’ynın Finlandiya’ya göz dağı verdiğini şu sözlerle anlattı:
“Finlandiya’nın NATO üyeliği konusu gündeme gelince bir Rus uçağının Finlandiya hava alanını ihlal ettiğinden şüphelenildiğini ve akabinde Finlandiya Dışişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı ile başka birtakım hükümet hizmetlerinin internet sitelerine siber atak düzenlendiği görülmüştür. Olaylar, Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy’nin Finlandiyalı milletvekillerine yaptığı bir internet yayını konuşmasıyla tıpkı vakte denk gelmesi de Rusya’nın Finlandiya’ya göz dağı vermesi olarak yorumlanabilir.”
ŞAYET SÜREÇ BAŞLARSA RUSYA ÇABUCAK MÜDAHALEDE BULUNABİLİR’
Herkes Rusya’nın Ukrayna işgalindeki akıbetini merak ediyor. İşler Rusya’nın lehinde mi gidiyor? Şayet Rusya, Ukrayna’dan zaferle ayrılırsa sıradaki amaç NATO’ya üye olma teşebbüsünde bulunmuş bir Finlandiya olabilir mi? Dr. Yaşar Aydın, bu hususta kesin bir öngöründe bulunmanın sıkıntı olduğunu söylemiş oldu. Rusya’nın savaşı istediği üzere götürdüğünü söylemenin güç olduğunun altını çizen Dr. Aydın, “Lakin unutmayalım ki ABD’nin Irak Savaşı da haftalarca sürmüştü. Savaşın kararınu beklemek gerekiyor. Rusya’nın Finlandiya karşısındaki tavrı biraz da başta Çin olmak üzere Hindistan ve Brezilya üzere açıktan Batı yanlısı bir tavır almayan devletlerin haline bağlı” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova’nın şubat sonunda yaptığı açıklamayı hatırlatan Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ise, “Zaharova, şayet İsveç ve Finlandiya NATO’ya üye olursa Rusya’nın misilleme yapacağını açıklamıştı. Rusya bilhassa Baltık Denizi’nde Kaliningrad odaklı bir askeri güç merkezi de olduğu için askeri operasyon yapma riski bulunuyor. Rusya, bu ülkelerin NATO’ya resmi olarak üye olmalarını beklemeden süreç net biçimde başlarsa çabucak müdahalede bulunacaktır” dedi. Rusların bölgesel hasılatları kadar kayıplarının da olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Köroğlu, “Ukrayna’nın kazandığı ve Rus ordusunun geri çekildiği İrpin, Buça, Gostomel üzere ilçeler var. Ayrıyeten Ukrayna’nın direndiği kentler de hala mevcut” diye konuştu.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg‘in son açıklaması ise her iki ülkenin NATO üyeliklerini bir kere daha tartışmaya açtı. Ukrayna Savaşı’nın aylar hatta senelerca sürebileceğini söyleyen NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Finlandiya ve İsveç’in İttifak’a dahil olmayı istemeleri durumunda bu talebin süratli bir halde gerçekleştirileceğini tabir etti. Mümkün üyeliğe yeşil ışık yakan Finlandiya Başbakanı Sanna Marin ise ülkesinin birkaç hafta ortasında NATO’ya girmek için resmi müracaatta bulunabileceğini söylemiş oldu.
NATO ÜYESİ OLMAYA YAKINLAR MI?
AB ülkeleri ortasında Rusya ile en uzun sona sahip olan ve Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana askeri olarak tarafsız kalan Finlandiya’nın NATO sonucunı yaz öncesi vermesi bekleniyor. Ülkenin başbakanı Sanna Marin yaptığı açıklamada mevzuyu gereğinden çok uzatmayacaklarını belirterek, “Sanırım tartışmayı yaz ortasından evvel bitireceğiz” sözlerini kullandı. Marin’in son açıklamasında ise kararlarını aylar değil haftalar ortasında, epey kısa bir süre ortasında açıklayacaklarını belirtti. Kısa müddet öncesine kadar 1814’ten beri hiç bir savaşa karışmamış olan ülkesinin tarafsızlığını korumak istediğini lisana getiren İsveç Başbakanı Magdalena Andersson da Rusya’nın Ukrayna işgalinden beri NATO üyeliği seçeneğini dışlamadıklarını belirtti. İsveç’te yayın yapan Svenska Dagbladet gazetesi müelliflerinden Torbjörn Nilsson, Magdalena Andersson ve partisinin harekete geçtiğini, hatta Başbakan’ın maksadının en geç iki ay ortasında İsveç’i NATO’ya üye yapmak olduğunu köşesinde yazdı.
Pekala NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in açıklamalarını nasıl yorumlayabiliriz? NATO, Ukrayna ve Rusya içindeki savaşın tesiriyle kısa vadede Finlandiya ve İsveç’i bünyesine katabilir mi? Rusya’dan gelen tehditler her iki ülkenin NATO üyeliği önünde bir pürüz oluşturabilir mi? Finlandiya ve İsveç, NATO’ya şu anda ne kadar yakın? Mevzuyu Üsküdar Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ve Hamburg Protestan Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve Dış Siyaset Enstitüsü Araştırmacısı Dr. Yaşar Aydın ile konuştuk.
‘GOTLAND ADASI STRATEJİK KIYMETE SAHİP’
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in İsveç ve Finlandiya’ya yeşil ışık yakan açıklamalarının sürpriz olmadığı görüşünde. NATO’nun SSCB tehdidine karşı kurulmuş askeri bir ittifak olduğunu ve SSCB’nin yıkılışı ile Rusya’nın tehdit olmaktan çıktığını hatırlatan Doç. Dr. Köroğlu, 90’lı yılların başından itibaren NATO’nun varoluş sebebinin sorgulanmaya başladığını söylemiş oldu. Bu sürecin Rusya’nın Ukrayna işgaline kadar devam ettiğini söyleyen Doç. Dr. Köroğlu, Ukrayna’da yaşananlardan daha sonra Avrupa’nın Rusya’yı bir daha önemli bir askeri tehdit olarak görmeye başladığını söylemiş oldu. “Önümüzdeki haziran ayında NATO Önderler Zirvesi’nde NATO’nun yeni strateji dokümanı kabul edilecek. bu biçimdece NATO’nun en son gelişmelerle tehdit tarifini nasıl güncellediğini bakılırsaceğiz” diyen Doç. Dr. Köroğlu, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ile savaşın Avrupa Birliği hudutlarına dayandığını vurguladı.
“Stoltenberg’in Rusya ile pek uzun hudutları olan Finlandiya ve Kaliningrad’a yakın olan İsveç’in de NATO üyesi olmasını istemesi çok anlaşılabilir bir durumdur” diyen Doç. Dr. Köroğlu, Rusya’nın Ukrayna işgali daha sonrasında Avrupa’nın artık büyük bir tehdit altında olduğuna dikkat çekerek, “Bu niçinle NATO acilen bu iki ülkenin NATO üyesi olmasını istiyor” sözlerini kullandı. Bilhassa Rus toprağı Kaliningrad’a yakınlığıyla dikkat çeken İsveç’e bağlı Gotland Adası’nın stratejik değer taşıdığının altını çizen Doç. Dr. Köroğlu, “İsveç daha evvel 2019’da Gotland Adası’na füze savunma sistemi yerleştirmişti. Gotland Adası, Rusya’nın AB ülkeleriyle çevrili toprağı Kaliningrad’a epey yakın. Rusya, Kaliningrad’a nükleer füzelerinin sayısını artırmaya devam ediyor ve ayrıyeten Rus filoları da burada bulunmakta. Baltıklar’da bu manada önemli bir Rus tehdidi bulunuyor” diye konuştu.
‘RUSYA’NIN UKRAYNA’DA YAPTIĞINA KARŞI ATILIM OLUR’
Stoltenberg’in açıklamalarına birkaç okuma birden yapılacağını söyleyen Dr. Yaşar Aydın, NATO’ya üye ülkeler içinde bir bütünlük olmadığına dikkat çekti. Stoltenberg’in açıklamalarının NATO ortasındaki dayanışma ruhunu canlı tutmaya yönelik olduğunu belirten Dr. Aydın, “İttifakın o denli mermer misali bir bütünlük ortasında olmadığını görüyoruz” dedi. Stoltenberg’in dikkat çeken açıklamasının Rusya ve Putin’e yönelik bir ileti taşıdığını söyleyen Dr. Aydın, “Stoltenberg’in açıklamalarını Rusya ve Putin’e yönelik bir rest olarak okuyabiliriz. Bu açıklamalar ‘Biz uzun müddetli bir uğraşa hazırız ve bu mevzuda kararlıyız’ bildirisi barındırıyor” yorumunda bulundu.
Stoltenberg’in kelamlarıyla birlikte NATO ülkelerinin Ukrayna’ya silah takviyesinin devam edeceğinin anlaşıldığını kaydeden Dr. Aydın, “Milletlerarası konjonktür, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasına uygun üzere görünüyor. Bir nevi Rusya’nın Ukrayna’da yaptığının karşı atılımı üzere. Bu çıkışı bir pazarlık üzere de gorebiliriz. Ukrayna konusunda tahlile karşılık iki Kuzey Avrupa ülkesinin NATO üyeliği üzere. Ya da Rusya’nın reaksiyon ve kararlılığını test etme gayeli bir atak olarak” sözlerini kullandı. Rusya ile yaklaşık 1335 kilometrelik hududu bulunan Finlandiya’ya başka bir parantez açan Dr. Aydın, Rusya’nın bilhassa Finlandiya konusunda en az Ukrayna kadar hassas davranabileceğine de dikkat çekti. İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılması sonucu için bir oybirliğinin gerektiğini hatırlatan Dr. Aydın, “Oybirliği sağlanır mı? İlerde değişebilir lakin mevcut durumda bu tarafta bir mutabakatın olmadığı ortada” yorumunda bulundu.
FİNLANDİYA’DA NATO’YA DAYANAK YÜZDE 62, İSVEÇ’TE YÜZDE 51
Finlandiya ve İsveç içinde bilhassa Finlandiya’da NATO’ya yönelik daha kuvvetli sinyaller kelam konusu. Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu da bu ayrıntıya dikkat çekti. Finlandiya’nın İsveç’e göre NATO üyeliği konusunda daha istekli olduğunu belirten Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’teki kamuoyu yoklamasında NATO dayanağının yüzde 51 çıktığını, Finlandiya’daki araştırmalara bakılırsa ise halkın yüzde 62’sinin NATO’yu desteklediğinin ortaya çıktığını vurguladı. Halkın dayanağı ve Finlandiya Başbakanı Sanna Marin’in yeşil ışık yakan açıklamalarına karşın Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö’nün hususa temkinli yaklaştığını hatırlatan Doç. Dr. Köroğlu, “Niinistö, ülkesinin NATO’ya katılmasının, mevcut tansiyonu ve savaş riskini artırabileceğini de vurguluyor” dedi. “Finlandiya ve İsveç şayet kendi iç siyasetleri dahilinde NATO’ya girmeye karar verirlerse Rusya tehdidi dışında NATO üyeliğinin önünde bir mani olduğunu düşünmüyorum” diyen Doç. Dr. Köroğlu, şu anda İsveç’in iç siyasi istikrarlarına bakıldığında 8 partiden 4’ünün NATO’ya olumlu baktığını, daha evvel NATO’ya karşı olumsuz bir yaklaşımı olan İsveç’in NATO’ya hayli daha fazla yaklaşmış durumda olduğuna dikkat çekti.
Bir örnek de Finlandiya’dan veren Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, “Ukrayna’daki savaştaki sivil kayıplar arttıkça Finlandiya’da klâsik olarak askeri tarafsızlığı savunan Merkez Partisi de NATO üyeliğini destekleyeceğini tabir etmiştir” dedi. İsveç ve Finlandiya’nın tarafsız tavırlarına da değinen Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’in 1949’dan beri savaşlardaki tarafsız tavrını devam ettirdiğini ileri sürdüğünü lakin Bosna Hersek, Kosova, Afganistan ve Libya’da NATO’nun misyonlarına faal olarak katıldığını hatırlattı. Doç. Dr. Köroğlu, Finlandiya’nın da 1995 yılında AB’ye üye olduğunu hatırlatarak, “AB, NATO şemsiyesi altında güvenliğini sağladığı için tarafsız tavrı aslında ortadan kalkmıştır denilebilir” yorumunda bulundu. Doç. Dr. Köroğlu, İsveç’in son olarak Rusya işgali daha sonrasında Ukrayna’ya silah yolladığını ve tarafsız statüsünün büsbütün değiştiğini vurgulayarak ülkenin yükselen Rus tehdidine karşı savunma bütçesini artıracağını deklare ettiğını söylemiş oldu.
‘1990 daha sonraSI DOĞAN GENÇ NÜFUSUN TESİRİ VAR’
Finlandiya, Soğuk Savaş senelerında SSCB’ye komşu olmasının tesiriyle stratejik adımlar atmıştı. Hatta Ukrayna’daki Rus işgalinin başladığı birinci günlerde Finlandiya’nın geçmişte SSCB’ye karşı yürüttüğü başarılı diplomasi hatırlatılmış ve “Fin diplomasisi Ukrayna’ya örnek olmalıydı” yorumları yapılmıştı. Pekala geçmişte SSCB ve Rusya ile stratejik bağlar geliştiren Finlandiya niye artık NATO’ya girme konusunda İsveç’ten bile daha istekli görünüyor? Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, Finlandiya’nın 1995 yılında AB’ye üye olmasından daha sonra işlerin Finlandiya cephesinde değiştiğini söylemiş oldu. AB üyeliğiyle bir arada Soğuk Savaş daha sonrasında Finlandiya’nın artık Batı bloğunda yer aldığını vurgulayan Doç. Dr. Köroğlu, “Bu durum bize Soğuk Savaş sırasındaki ‘Fin diplomasi’sinin artık fazlaca sürdürülebilir bir noktada olmadığını göstermektedir” diye konuştu. Finlandiya’da halkın yüzde 62’sinin Rusya’nın bir tehdit olduğuna ve ülkenin NATO’ya üye olmasının daha inançlı olacağını düşündüğüne dikkat çeken Doç. Dr. Köroğlu, “Kamuoyundaki fikir değişikliğinde 1990 daha sonrası doğan ve AB’nin çatısı altında yetişen genç nüfusun tesiri olduğu düşünülebilir” diye devam etti.
Dr. Yaşar Aydın da İkinci Dünya Savaşı daha sonrası ile günümüz şartlarının birbirinden bir çok farklı olduğunu vurguladı. Geçmişte Doğu Avrupa’daki pozisyonunu korumak isteyen statüko yanlısı bir Sovyetler Birliği’nin olduğunu, bu ülkenin nükleer silahlara sahip olduğunda ABD’nin nükleer kapasitesinden bir çok uzakta kaldığını söyleyen Dr. Aydın da şu yorumda bulundu:
“Günümüzde ise revizyonist bir Rusya ile karşı karşıyayız. Ekonomik, askeri ve demografik güç istikrarları Batı aleyhine değişiyor. Finlandiya idare ve diplomasisinin, Rusya karşısında tarafsız kalmanın bir teminat sağlamadığı kanaatine varmış olabileceği bir öbür niye olabilir.”
‘TÜRKİYE’NİN ÇIKARINA OLMAZ’
Pekala Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılmasına karşı Türkiye’nin tavrı nasıl olur? Bu iki ülkenin NATO’ya dahil olmaları Türkiye’yi nasıl tesirler? Dr. Yaşar Aydın, bu iki ülkenin NATO üyeliklerinin Türkiye’ye hem avantaj tıpkı vakitte dezavantaj sağlayabileceğini söylemiş oldu. “İttifakın kuzeye yanlışsız genişlemesi Türkiye ve ötürüsıyla Türkiye’nin ilgi alanları olan Karadeniz, Kafkasya, Orta Asya üstündeki Rus baskısını azaltabileceği üzere, tarihte olduğu üzere Rusya’nın bu bölgelere tartı vermesine de yol açabilir. Ki bu Türkiye’nin çıkarına olmaz” diyen Dr. Aydın, Türkiye’nin istikrar siyasetini mümkün olduğunca sürdürmesi gerektiğinin altını çizdi ve “Olayların dinamiği Türkiye’yi tercih yapmaya, istikrar siyasetinden vazgeçmeye zorlayabilir fakat Türkiye’nin yeri Batı dünyasıdır ve o denli de kalmalıdır” dedi.
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ise Türkiye’nin bir NATO üyesi olarak Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyeliğine karşı gelmeyeceğini söylemiş oldu. Geçmişte Avusturya’nın NATO üyeliğine yönelik Türkiye’nin tutumuna bir hatırlatma yapan Doç. Dr. Köroğlu, “Her ne kadar daha evvel Türkiye, Avusturya’nın NATO üyeliğine Türkiye’nin AB üyeliği konusundaki negatif tavrı niçiniyle olumsuz oy kullanmış olsa da Finlandiya ve İsveç ile bu biçimde bir istikrar kelam konusu değildir. Ayrıyeten şu anda yaşanan savaş daha sonrası güvenlik tehditleri tırmanmıştır ve memleketler arası konjonktür değişmiştir” dedi. Rusya’nın bilhassa Finlandiya’nın NATO üyeliğine karşı geleceğini söyleyen Doç. Dr. Köroğlu, “Eğer bu biçimde bir şey olursa Rusya, Finlandiya’ya misilleme yapacağını savaşın başında belirtmiştir. Rusya, Ukrayna’yı işgal etmesine niye olarak NATO tarafınca Rusya’nın çevrelendiği savını ortaya koymuştur. Rusya’nın kendi sonları ve NATO ülkeleri içinde tampon olabilecek ve tarafsız statüde ülkelerin olmasını tercih ettiği hayli açıktır” sözlerini kullandı.
Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu, son devirde Rusya’ynın Finlandiya’ya göz dağı verdiğini şu sözlerle anlattı:
“Finlandiya’nın NATO üyeliği konusu gündeme gelince bir Rus uçağının Finlandiya hava alanını ihlal ettiğinden şüphelenildiğini ve akabinde Finlandiya Dışişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı ile başka birtakım hükümet hizmetlerinin internet sitelerine siber atak düzenlendiği görülmüştür. Olaylar, Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy’nin Finlandiyalı milletvekillerine yaptığı bir internet yayını konuşmasıyla tıpkı vakte denk gelmesi de Rusya’nın Finlandiya’ya göz dağı vermesi olarak yorumlanabilir.”
ŞAYET SÜREÇ BAŞLARSA RUSYA ÇABUCAK MÜDAHALEDE BULUNABİLİR’
Herkes Rusya’nın Ukrayna işgalindeki akıbetini merak ediyor. İşler Rusya’nın lehinde mi gidiyor? Şayet Rusya, Ukrayna’dan zaferle ayrılırsa sıradaki amaç NATO’ya üye olma teşebbüsünde bulunmuş bir Finlandiya olabilir mi? Dr. Yaşar Aydın, bu hususta kesin bir öngöründe bulunmanın sıkıntı olduğunu söylemiş oldu. Rusya’nın savaşı istediği üzere götürdüğünü söylemenin güç olduğunun altını çizen Dr. Aydın, “Lakin unutmayalım ki ABD’nin Irak Savaşı da haftalarca sürmüştü. Savaşın kararınu beklemek gerekiyor. Rusya’nın Finlandiya karşısındaki tavrı biraz da başta Çin olmak üzere Hindistan ve Brezilya üzere açıktan Batı yanlısı bir tavır almayan devletlerin haline bağlı” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova’nın şubat sonunda yaptığı açıklamayı hatırlatan Doç. Dr. Nergiz Özkural Köroğlu ise, “Zaharova, şayet İsveç ve Finlandiya NATO’ya üye olursa Rusya’nın misilleme yapacağını açıklamıştı. Rusya bilhassa Baltık Denizi’nde Kaliningrad odaklı bir askeri güç merkezi de olduğu için askeri operasyon yapma riski bulunuyor. Rusya, bu ülkelerin NATO’ya resmi olarak üye olmalarını beklemeden süreç net biçimde başlarsa çabucak müdahalede bulunacaktır” dedi. Rusların bölgesel hasılatları kadar kayıplarının da olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Köroğlu, “Ukrayna’nın kazandığı ve Rus ordusunun geri çekildiği İrpin, Buça, Gostomel üzere ilçeler var. Ayrıyeten Ukrayna’nın direndiği kentler de hala mevcut” diye konuştu.